Warto przypomnieć, że niezależnie od objawów infekcji wirusowych jama ustna jest miejscem zasiedlanym przez blisko 700 gatunków mikroorganizmów, w tym grzyby, bakterie czy pierwotniaki. Mikroorganizmy te mogą być przyczyną wielu chorób jamy ustnej i zębów uznawanych za cywilizacyjne, takich jak choroby dziąseł i przyzębia czy choroba próchnicowa zębów. Nieleczone, przewlekłe stany zapalne zlokalizowane w jamie ustnej oddziałują poprzez mediatory zapalne, antygeny oraz mikroorganizmy wydzielane do krwi obwodowej nie tylko miejscowo, ale i ogólnoustrojowo. Stanowią zarówno źródło infekcji odogniskowych, jak i przyczynę utrudnionego leczenia cukrzycy, choroby miażdżycowej, choroby wieńcowej, ostrych incydentów wieńcowych, udarów OUN, przedwczesnych porodów, choroby Alzchaimera, reumatoidalnego zapalenia stawów, raka trzustki czy zaburzeń erekcji. Zwiększają także ryzyko wystąpienia wielu chorób nowotworowych. Najczęściej obserwowanymi zmianami chorobowymi na błonie śluzowej jamy ustnej są nadżerki lub owrzodzenia, a główną przyczyną tych wykwitów są infekcje wirusowe.
POLECAMY
Opryszczkowe zapalenie jamy ustnej
Do tej infekcji wirusowej dochodzi najczęściej we wczesnym dzieciństwie, między pierwszym a szóstym rokiem życia, często na drodze infekcji okołoporodowych lub rodzinnych. Dzieci do szóstego miesiąca życia wykazują odporność wrodzoną na infekcję wirusem Herpes simplex, w późniejszym wieku infekcja może przebiegać jako nierozpoznana. Czynnik etiologiczny stanowią wirusy opryszczki HHV-1, charakterystyczne dla jamy ustnej, lub HHV-2, charakterystyczne dla narządów płciowych, z licznymi podtypami genetycznymi.
W wyniku pierwotnego kontaktu z danym podtypem wirusa po bardzo krótkim okresie replikacji, wynoszącym nawet 48 godzin, jako pierwsze pojawiają się ogólnoustrojowe objawy ostrej choroby wirusowej, czyli podwyższona temperatura ciała, złe samopoczucie, osłabienie, bóle mięśniowe, powiększenie węzłów chłonnych. Po dwóch–trzech dniach dochodzi do zapalenia błony śluzowej jamy ustnej, warg, dziąseł, podniebienia w postaci zaczerwienienia, rozpulchnienia i obrzęku, a na języku występuje biało-szary nalot. Następnie na zapalnie zmienionym podłożu w jamie ustnej pojawiają się liczne wykwity w postaci pęcherzyków, które szybko pękają, przekształcając się w bolesne nadżerki. W miejscach narażonych na uraz mechaniczny (podniebienie twarde, dziąsła, błona śluzowa policzków, koniuszek i brzegi języka) wykwity mogą zlewać się ze sobą, tworząc nadżerki o rozległej powierzchni i nieregularnych brzegach. Po dwóch–trzech tygodniach choroba ustępuje samoistnie, w wyniku wytworzenia się wtórnej, swoistej odpowiedzi immunologicznej gospodarza. Objawy ogólnoustrojowe zanikają jako pierwsze, miejscowe w jamie ustnej jako kolejne.
Wirusy wykazują właściwości neurotropowe i bytują z zahamowanymi możliwościami replikacji (forma latentna wirusa) w komórkach zwojów czuciowych nerwu trójdzielnego. W przypadku ponownej ekspozycji na inny podtyp wirusa opryszczki wszystkie wymienione objawy mogą wystąpić ponownie. Historycznie sytuację taką określano mianem aftowego zapalenia jamy ustnej.
Opryszczka nawracająca
Opryszczka nawracająca to choroba powstająca w wyniku aktywacji możliwości replikacji wirusów bytujących w komórkach zwojów nerwowych. Sytuacja ta jest konsekwencją spadku odporności organizmu gospodarza spowodowanego np. stresem, przemęczeniem, silnym nasłonecznieniem lub wyziębieniem, współistnieniem innych chorób lub przyjmowaniem leków o właściwościach immunosupresyjnych.
Zmiany chorobowe przeważnie dotyczą wargi dolnej lub górnej na granicy czerwieni warg i ich części skórnej, w okolicy kątów ust. Pojawienie się pęcherzyków poprzedzają objawy prodromalne, takie jak pieczenie, tkliwość, ból, napięcie czy mrowienie. Zejściem wykwitu pierwotnego jest nadżerka i strup, który może utworzyć się tylko w obrębie czerwieni warg i skóry. U osób z prawidłową odpowiedzią immunologiczną zazwyczaj powstaje jeden wykwit opryszczki nawracającej, choć po wygojeniu może dochodzić do nawrotów w różnej lokalizacji. U osób z cechami poważnego upośledzenia odpowiedzi immunologicznej może dochodzić do jednoczasowego pojawiania się dwóch lub więcej wykwitów o różnej lokalizacji.
Ospa wietrzna
Choroba dotyczy głównie dzieci powyżej dziewiątego miesiąca życia. U dorosłych występuje rzadziej, choć jej przebieg jest cięższy. Czynnik etiologiczny stanowią wirusy Herpes varicella zoster (HHV-3). Okres wylęgania wynosi od dwóch do trzech tygodni.
Przed objawami w jamie ustnej pojawiają się ogólnoustrojowe objawy ostrej infekcji wirusowej. Na podniebieniu i łukach podniebiennych powstają pęcherzyki, które przekształcają się w nadżerki.
Zmianom w jamie ustnej towarzyszy osutka skórna, obejmująca także owłosioną skórę głowy.
Choroba trwa około siedmiu dni. Wirusy pozostają przez całe życie w komórkach tkanki nerwowej.
Półpasiec
Występuje głównie u osób starszych lub jako infekcja związana z innymi chorobami towarzyszącymi, a także po napromienianiu, immunosupresji, sterydoterapii czy chemioterapii. Czynnikiem wirulentnym jest Herpes varicella zoster (HHV-3). Dochodzi do ponownej aktywacji już bytujących w neuronach wirusów na skutek spadku zdolności odpornościowych organizmu.
Jako pierwsze występują objawy ogólnoustrojowe ostrej infekcji wirusowej. Następnie powstają pęcherzyki, po pęknięciu przekształcające się w nadżerki, najczęściej zlokalizowane wzdłuż przebiegu II i III gałęzi nerwu trójdzielnego, rzadziej wzdłuż przebiegu nerwu twarzowego lub nerwu językowo-gardłowego. Występują silne dolegliwości bólowe, mogą równocześnie pojawić się objawy skórne.
Mononukleoza zakaźna
Przeważnie dotyczy dzieci lub młodzieży i młodych osób dorosłych. Bywa określana jako choroba pocałunków. Czynnikiem etiologicznym jest wirus Epstein-Barr (HHV-4) rozpowszechniający się poprzez ślinę, na drodze bezpośredniej (pocałunki) lub pośredniej (przedmioty, zabawki). Może mieć postać wrodzoną lub nabytą. Okres wylęgania wynosi 30–50 dni.
W przebiegu zakażenia pierwotnego głównym celem dla HHV-4 są komórki nabłonkowe i limfocyty B, a także limfocyty T, komórki NK, komórki dendrytyczne oraz makrofagi. Infekcja pierwotna może przebiegać bezobjawowo lub w postaci zapalenia gardła. Mogą pojawić się objawy ostrej infekcji wirusowej, jednostronne powiększenie węzłów chłonnych podżuchwowych i szyjnych. W zależności od przewagi objawów wyróżnia się postać: gruczołową, anginową lub gorączkową.
Po przejściu zakażenia pierwotnego wirus pozostaje w stanie latencji, a w sprzyjających warunkach ulega reaktywacji, która zazwyczaj przebiega bezobjawowo, lecz wiąże się z wydzielaniem wirusa ze śliną i innymi wydzielinami ustrojowymi.
Chłoniak Burkitta
Jest to choroba nowotworowa mogąca mieć związek z deficytem odpowiedzi immunologicznej, np. w przebiegu AIDS lub immunosupresji. W wyniku infekcji wirusem Epstein-Barr (HHV-4) dochodzi do bardzo szybkiego, złośliwego rozrostu nowotworowego tkanki limfatycznej w postaci guza wywodzącego się z dojrzałych limfocytów B. W jamie ustnej dotyczy głównie szczęki lub żuchwy.
Leukoplakia włochata
Występuje przeważnie u chorych z HIV w wyniku nadkażenia wirusem Epstein-Barr (HHV-4). W jamie ustnej wykwit występuje jako ograniczone ognisko nadmiernego rogowacenia błony śluzowej, bocznych krawędzi języka, na bezzębnym wyrostku zębodołowym szczęki lub w części zębodołowej żuchwy. Przyjmuje postać białej, ograniczonej, wyniosłej plamy o niegładkiej powierzchni, przypominającej strukturę ręcznika frotte.
Cytomegalia
Obserwowane jest bardzo duże, wręcz endemiczne rozpowszechnienie wirusa Herpes simplex typu 5 (HHV-5), gdyż zakażenie nim sięga 40–100% populacji. Wirus rozpowszechnia się we krwi, ślinie i moczu. Występują dwie postacie zakażenia: wrodzona i nabyta.
Postać wrodzona występuje u 12 na 100 żywo urodzonych noworodków w wyniku zakażenia wewnątrzmacicznego. Przebieg infekcji może być bezobjawowy lub objawowy w postaci powiększenia wątroby, śledziony, niedokrwistości hemolitycznej, żółtaczki, małopłytkowości, uszkodzeń OUN. Miejscowo w jamie ustnej występują nieprawidłowości w rozwoju uzębienia: zmętnienia, żółte przebarwienia i hipoplazja szkliwa, opóźnione wyrzynanie się zębów, osłabienie szkliwa objawiające się jego pękaniem, odpryskiwaniem oraz ścieraniem.
Postać nabyta infekcji przebiega przeważnie bezobjawowo. W postaci objawowej może wystąpić zapalenie wątroby, trzustki, jelit, siatkówki, oka, mięśnia sercowego, płuc, mózgu i opon mózgowo-
-rdzeniowych. W jamie ustnej mogą wystąpić stany zapalne ślinianek (szczególnie przyusznej), atypowe owrzodzenia i ogniska martwicy błony śluzowej, nadkażenia grzybicze, histoplazmowe oraz mykobakteriowe.
Wirus ma zdolność przetrwania w formie latentnej w limfocytach i monocytach krwi. Stanowi jeden z klinicznych markerów dla AIDS.
Rumień nagły
Określany także mianem gorączki trzydniowej, najczęściej występuje w pierwszych dwóch latach życia, z największym nasileniem między szóstym a 12. miesiącem życia, ale może rozwinąć się już w drugim tygodniu życia dziecka. Powstaje wskutek zakażenia zarówno wirusem HHV-6, jak i wirusem HHV-7.
Choroba charakteryzuje się wysoką gorączką trwającą od trzech do pięciu dni, po której ustąpieniu pojawia się wysypka plamkowo-grudkowa. Miejscowo w jamie ustnej na błonie śluzowej podniebienia miękkiego i języczka również powstaje drobny czerwony wykwit o charakterze grudkowym – plamki Nagayamy.
Mięsak Kaposiego
Obecnie występowanie tej choroby jest charakterystyczne dla osób zakażonych wirusem HIV przez kontakty seksualne, podczas gdy u osób zakażonych tym wirusem w wyniku używania narkotyków drogą dożylną lub u dzieci urodzonych z matek zakażonych HIV rzadko występuje. Mięsak Kaposiego może pojawić się także jako efekt jatrogennej immunosupresji lub jako postać klasyczna dotycząca populacji Żydów aszkanezyjskich i ludności zamieszkującej basen Morza Śródziemnego.
Pojawienie się objawów chorobowych jest wywołane infekcją ludzkim wirusem opryszczki typu 8 (HHV-8). W odróżnieniu od innych postaci choroby w przypadku osób z infekcją HIV na szczególną uwagę zasługuje zajęcie błon śluzowych oraz obecność licznych zmian na twarzy. Przyjmuje się, że jedyną, bezwzględnie typową lokalizacją mięsaka Kaposiego w przebiegu AIDS jest podniebienie twarde. Zmian w tym umiejscowieniu nigdy nie spotyka się w postaci klasycznej.
Pierwsze zmiany chorobowe dotyczą skóry twarzy. Później rozsiewają się one, zajmując tułów i kończyny. Początkowo mają wygląd delikatnych, czerwonobrązowych plamek lub grudek, niektóre ulegają regresji, inne pozostają małe, a jeszcze inne osiągają znaczne rozmiary i wrzodzieją. Duże guzy, zwłaszcza na kończynach dolnych, przybierają bardzo ciemne zabarwienie z uwagi na odkładanie się hemosyderyny. Zajęcie jamy ustnej może prowadzić do zaburzeń czynności mowy i przyjmowania pokarmów. Często zajęte są także węzły chłonne, płuca, przewód pokarmowy, serce, śledziona, wątroba i inne narządy.
Do dzisiaj kontrowersyjną sprawą jest natura wykwitów, gdyż nie rozstrzygnięto do końca, czy mięsak Kaposiego jest procesem nowotworowym, czy odczynowym.
Mięczak zakaźny
Dotyczy dzieci w wyniku przypadkowego zakażenia lub dorosłych w wyniku kontaktów seksualnych. Czynnikiem etiologicznym jest Molluscum contagiosum virus (MCV). Okres wylęgania wynosi od dwóch do siedmiu tygodni.
Wykwitem pierwotnym mogącym lokalizować się na wardze dolnej, języku i policzkach jest grudka o średnicy 2–10 mm, z charakterystycznym zagłębieniem w części centralnej. Po uciśnięciu wydobywa się z niej kaszowata treść.
Infekcje wirusem brodawczaka ludzkiego HPV (Human papilloma virus)
W jamie ustnej cechy zakażenia HPV stwierdzano częściej u kobiet niż u mężczyzn. Okres wylęgania może trwać do kilku miesięcy. HPV bytuje w warstwie podstawnej nabłonka, a jego aktywacja może nastąpić na skutek działania różnych czynników, takich jak uraz, obniżenie odporności organizmu, zakażenia innymi patogenami, podrażnienie. Uważa się, że infekcja tym wirusem może być związana z rakiem migdałków podniebiennych, błony śluzowej jamy ustnej, krtani i przełyku.
Najczęstszą formą zakażenia jest infekcja utajona, która nie wywołuje zmian klinicznie rozpoznawalnych. Postać jawna infekcji w jamie ustnej charakteryzuje się natomiast wystąpieniem egzofitycznych, łagodnych zmian nowotworowych wywodzących się z tkanki nabłonkowej. Zmiany te można podzielić następująco:
- brodawczak (papilloma) – to najczęstsza łagodna zmiana nowotworowa jamy ustnej powstająca z nabłonka. Przyjmuje obraz uszypułowanych guzków o kształcie kalafiarowatym. Zmiany dotyczą języka, policzka w linii zgryzu lub bezzębnych wyrostków zębodołowych szczęki i części zębodołowej żuchwy. Wykwit może ulec zezłośliwieniu;
- ogniskowy przerost nabłonka (focal epithelial hyperplasia, choroba Hecka) – to płaskie guzki układające się niekiedy w skupienia;
- kłykciny kończyste (condylomata acuminata) – są podobne do włókniaków, posiadają uszypułowanie, rzadko pojawiają się w jamie ustnej;
- brodawki pospolite (verrucae vulgares) – to grudki o różnej wielkości, okrągłe lub nieregularne w kształcie, o gładkiej lub pobruzdowanej powierzchni, zwykle pozbawione cech zapalnych. Dotyczą skóry twarzy, rąk, stóp, błony śluzowej jamy ustnej. Okres wylęgania wynosi tydzień. Cechują się dużą zakaźnością, a urazy sprzyjają ich powstawaniu;
- nabłonkowa dysplazja brodawkowata (epidermodysplasia verruciformis generalisata) – to mnogie brodawki występujące w jamie ustnej, powstają na skutek bodźców drażniących;
- rogowiak kolczystokomórkowy (keratoacanthoma) – to łagodny guz umiejscawiający się najczęściej na czerwieni wargi dolnej. W centralnej części guza widoczne jest wgłębienie pokryte strupem;
- brodawczak krtani (papilloma laryngis) – za pomocą narzędzi stomatologicznych zmiana ta nie jest diagnozowalna klinicznie.
Infekcje adenowirusowe
Adenowirusy wywołują zapalenie błony śluzowej gardła, krtani oraz zmiany w śliniankach przyusznych z towarzyszącym odczynem zapalnym węzłów, czasem drobne wybroczyny przy podstawie języczka. Skutkiem infekcji pierwotnej jest kumulacja wirusa w tkance limfatycznej.
Herpangina Zahorskiego
Jest to choroba wieku dziecięcego, występująca u dzieci do siódmego roku życia. Czynnikiem etiologicznym są wirusy Coxsackie z grupy A typ: 1, 2, 4, 5, 6, 8, 10. Okres wylęgania trwa od dwóch do dziewięciu dni.
Występują ogólne objawy ostrej infekcji wirusowej, może pojawić się sztywność karku oraz powiększenie węzłów chłonnych. Na zmienionej zapalnie błonie śluzowej podniebienia miękkiego, tylnej ścianie gardła oraz łuków podniebiennych pojawiają się pęcherzyki, które szybko pękają i przekształcają się w nadżerki. Wykwity ustępują po siedmiu dniach.
Choroba dłoni, stóp i jamy ustnej
Występuje u małych dzieci i jest wywołana przez wirusa Coxsackie z grupy A typ 16. Okres wylęgania trwa ok. siedmiu dni.
Objawom ogólnym w postaci nieznacznie podwyższonej temperatury towarzyszy zapalnie zmieniona błona śluzowa jamy ustnej, na której pojawiają się pęcherzyki przechodzące w nadżerki. Podobne zmiany pęcherzykowe pojawiają się na grzbiecie palców dłoni stóp w pobliżu płytek paznokciowych.
Pryszczyca
Jest to rzadko występująca choroba odzwierzęca, która dotyczy głównie niemowląt. Do infekcji wirusem choroby pyska i racic może dochodzić na drodze bezpośredniej (bezpośredni kontakt z zainfekowanymi zwierzętami) lub pośredniej (kontakt z zainfekowanymi produktami mlecznymi odzwierzęcymi). Okres wylęgania trwa od czterech do ośmiu dni.
Choroba rozpoczyna się nagłym wzrostem temperatury oraz cechami ostrej infekcji wirusowej. Występują wielopostaciowe wykwity na skórze oraz powiększone węzły chłonne. W zależności od przewagi rodzajów objawów rozróżnia się: postać skórną, śluzówkową, śluzówkowo-skórną, żołądkowo-jelitową. Powstają bolesne pęcherze na bocznych powierzchniach palców dłoni i stóp w obrębie wałów paznokciowych. W jamie ustnej na zmienionej zapalnie błonie śluzowej powstają pęcherzyki, które przekształcają się w nadżerki.
Różyczka
Jest to choroba wieku dziecięcego wywołana przez wirusa różyczki należącego do togawirusów. Okres wylęgania trwa 14–21 dni.
Charakterystyczne są: powiększenie węzłów chłonnych podżuchwowych, potylicznych i karkowych, sztywność karku, osutka skórna, a na zmienionej zapalnie błonie śluzowej podniebienia miękkiego i tylnej ścianie gardła – wybroczyny (teleangiektazje).
Świnka
Może występować w każdym wieku, najczęściej jednak dotyczy dzieci powyżej pierwszego roku życia. Należy do najczęstszych infekcji wirusowych gruczołów ślinowych. Czynnikiem etiologicznym jest wirus nagminnego zapalenia przyusznic należący do paramyksowirusów. Okres inkubacji wynosi 14–21 dni.
Objawom ostrej infekcji wirusowej towarzyszy jedno- lub obustronny obrzęk ślinianek przyusznych oraz zapalenie błony śluzowej jamy ustnej. Chorzy zgłaszają bolesność podczas jedzenia oraz ból gardła. Ustępuje po 7–14 dniach.
Odra
Dotyczy dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym, zwłaszcza pod koniec roku. Choroba jest wywołana przez wirus odry należący do paramyksowirusów. Okres wylęgania wynosi 10–14 dni.
Oprócz objawów ostrej infekcji wirusowej występują: kaszel, zapalenie spojówek, wysypka skórna. W jamie ustnej na zmienionej zapalnie błonie śluzowej w okolicy zębów trzonowych pojawiają się drobne punktowe wykwity koloru żółtobiałego, pojedyncze lub mnogie – plamki Fiłatowa-Koplika. Znikają po trzech dniach. Grzbietowa powierzchnia języka bywa pokryta biało-szarym nalotem.
Zespół nabytego upośledzenia odporności AIDS
Choroba dotyczy różnych grup wiekowych. Do zakażenia dochodzi przez kontakty seksualne, przez krew (bezpośredni kontakt, przetaczanie), z zakażonej matki na dziecko (zakażenia okołoporodowe). Czynnikiem etiologicznym jest wirus ludzkiego upośledzenia odporności typ 1 i 2 (HIV1 i HIV2), należący do retrowirusów. Wirus atakuje i niszczy limfocyty T CD4.
Objawy w jamie ustnej są związane z postępującym upośledzeniem odpowiedzi immunologicznej i można je podzielić na następujące grupy:
- zmiany ściśle związane z zakażeniem HIV – kandydozy (rumieniowa, przerostowa, rzekomobłonicza), zapalenie kątów ust, leukoplakia włochata, choroby przyzębia związane z HIV (zapalenie dziąseł związane z HIV, zapalenie przyzębia związane z HIV, martwiczo-wrzodziejące zapalenie przyzębia, martwiczo-wrzodziejące zapalenie jamy ustnej, mięsak Kaposiego, chłoniak nieziarniczy Hodkina;
- zmiany towarzyszące zakażeniu HIV – nietypowe owrzodzenia jamy ustnej i gardła (afty Suttona), samoistna trombocytopenia, choroby ślinianek (suchość jamy ustnej, powiększenie dużych gruczołów ślinowych jedno- lub dwustronne), zakażenia wirusowe inne niż EBV (cytomegalowirus, opryszczka zwykła, ospa wietrzna, półpasiec);
- zmiany, które mogą wystąpić – nietypowe zakażenia bakteryjne w przebiegu zapaleń dziąseł i przyzębia, zakażenia grzybicze inne niż kandydozy, przebarwienia melaninowe, zaburzenia neurologiczne (porażenie nerwu twarzowego, neuralgia nerwu trójdzielnego).
Wywiad dotyczący ryzykownych zachowań, jak również możliwości kontaktu z zainfekowaną krwią połączony ze stwierdzeniem obecności kilku z wymienionych zmian występujących w jamie ustnej u jednej osoby z dużym prawdopodobieństwem wskazują na możliwość infekcji HIV, która powinna zostać potwierdzona badaniem serologicznym.
Różnicowanie zmian wywołanych w jamie ustnej przez infekcje wirusowe
Opisane najczęściej występujące zmiany w jamie ustnej podlegają głównie różnicowaniu pomiędzy sobą, jak również z aftami nawracającymi, miejscowym urazem uszkadzającym, utrudnionym ząbkowaniem u dzieci, infekcjami grzybiczymi, a także rzadziej występującymi chorobami lub nieprawidłowościami mogącymi dawać podobny obraz kliniczny, takimi jak rumień wysiękowy wielopostaciowy, nekrotyczno-wrzodziejące zapalenie dziąseł lub jamy ustnej, zmianami w przebiegu chorób krwi, nieprawidłowościami hormonalnymi, zmianami polekowymi, w tym po sterydoterapii, chemioterapii, napromienianiu, w chorobach nowotworowych czy niedożywieniu. Natomiast z obserwacji przeprowadzonych we Włoszech, Chinach oraz Korei Południowej wynika, że jednymi z pierwszych objawów infekcji wirusem SARS-CoV-2 wywołującego chorobę Covid-19 powodującą niewydolność oddechową, są zaburzenia smaku oraz węchu, jak również zmiany na błonie śluzowej jamy ustnej.
Bardzo ważny element profilaktyki nowotworowej stanowi leczenie i obserwacja każdego owrzodzenia w jamie ustnej przez okres nie dłuższy niż 14 dni. Po tym okresie wykwit powinien ulec wygojeniu lub radykalnemu zmniejszeniu, w przeciwnym wypadku istnieje obowiązek weryfikacji histopatologicznej obserwowanej zmiany.
Leczenie zmian wywołanych w jamie ustnej przez infekcje wirusowe
Niezależnie od właściwej diagnostyki oraz ewentualnego podjęcia leczenia ogólnoustrojowego chorób wirusowych wywołujących zmiany w jamie ustnej należy jak najprędzej rozpocząć leczenie miejscowe, zmierzające do zmniejszenia dolegliwości bólowych, ograniczenia ryzyka infekcji oportunistycznych, umożliwienia prawidłowego odżywiania się, mówienia czy wykonywania podstawowych czynności higienicznych w jamie ustnej. W każdym przypadku zmian leczenie miejscowe należy rozpocząć od doprowadzenia jamy ustnej do właściwego stanu higienicznego, usunięcia ewentualnych czynników urazowych, zalecenia łagodnej, ale pełnowartościowej diety, właściwych czynności higienicznych. Pokarmy powinny być łagodne zarówno w konsystencji, jak i w smaku, niedrażniące, nieprzyprawione, w przypadku dużych dolegliwości bólowych zmiksowane.
Należy zwrócić uwagę, że dodatkowo wskazana jest farmakoterapia miejscowa w postaci preparatów sterydowych lub niesterydowych przeciwzapalnych, antyseptycznych, powlekających, umożliwiających izolację wykwitów od środowiska jamy ustnej i uśmierzających doznania bólowe, przyspieszających gojenie. Należy mieć na uwadze, że preparaty sterydowe oraz zawierające witaminę A można stosować wyłącznie pod ścisłą kontrolą lekarza, a te, które mają w składzie alkohol lub pochodne kwasu acetylosalicylowego, wręcz utrudniają gojenie się wykwitów nadżerkowo-wrzodziejących w jamie ustnej.
U dzieci powinno unikać się regularnego stosowania preparatów zawierających pochodne kwasu p-hydroksybenzoesowego, jak również pochodnych acetanilidu.
Zmiany rozrostowe w jamie ustnej wywołane przez wirusy HPV i podlegające drażnieniu mechanicznemu lub powodujące dyskomfort chorego powinny zostać usunięte z zastosowaniem chirurgii konwencjonalnej, laserochirurgii, krioterapii lub farmakoterapii w zależności od lokalizacji określonej zmiany.
Bibliografia
- Górska R., Diagnostyka i leczenie chorób błony śluzowej jamy ustnej, MTP Wydawnictwo, Warszawa 2011.
- Scully C., Choroby jamy ustnej – diagnostyka i leczenie, Elsevier Urban & Partner, Wrocław 2006.
- Kukhanova M., Korovina A., Kochetkov S., Human Herpes simplex virus: life cycle and development of inhibitors, Biochemistry 2014; 79 (13): 1635–1652.
- Miszczak D., Słońska A., Golke A., Cymerys J., Herpesviruses survival strategies – latency and apoptosis, Postępy Hig Med Dośw 2013; 67: 276–287.
- Hairston B., Viral diseases of the oral mucosa, Dermatol Clinic 2003; 21: 17–32.
- Gökbuget N., Bassan R., Dombret H. i wsp. (red.), Recommendations of the European Working Group for Adult ALL, European Leukemia Net. Uni-Med Science 2011; 129–140.
- Corazzelli G., Frigeri F., Russo F. i wsp., RD-CODOX-M/IVAC with rituximab and intrathecal liposomal cytarabine in adult Burkitt lymphoma and ‘unclassifiable’ highly aggressive B-cell lymphoma, Br J Haematol 2012; 156: 234–244.
- Majewska A., Romejko-Wolniewicz E., Zaręba-Szczudlik J., Łuczak M., Młynarczyk G., Wirus opryszczki pospolitej typu 1: epidemiologia i udział wirusa w zakażeniach narządów płciowych, Nowa Medycyna 2011; 1: 16–19.
- Olczak-Kowalczyk D., Farmakoterapia zakażeń stomatologicznych u dzieci i młodzieży, Med Tour Preess Int, Otwock 2015.
- Koryzna K., Skomro P., Leśniewski S., Szych Z., Stan zdrowia jamy ustnej u nosicieli wirusa HIV, Ann Acad Med Set 2008; 54 (3): 77–80.
