Kwas hialuronowy jest naturalnym polisacharydem z grupy glikozaminoglikanów. Cząsteczka jest biopolimerem składającym się z sekwencji powtarzającej disacharyd złożony z kwasu D-glukuronowego i N-acetylo-D-glukozaminy. Nie tworzy on kowalencyjnego wiązania z białkami, przez co nie wchodzi w skład typowego proteoglikanu. Stanowi jednak oś, na której wiążą się inne proteoglikany.
POLECAMY
Dzięki swojej budowie jest bardzo hydrofilny, wiąże i magazynuje duże ilości wody w przestrzeni międzykomórkowej. Jest on głównym składnikiem macierzy zewnątrzkomórkowej w prawie wszystkich tkankach. Kwas hialuronowy aktywuje inhibitory metaloproteinaz, tak tłumiąc rozpad tkanki. Podobny efekt jest wytwarzany przez hamowanie cytokin zapalnych (np. TNF). Kwas hialuronowy może zatem wyraźnie przyczynić się do zachowania tkanki w czasie gojenia.
Wyróżnia się cztery fazy gojenia:
- Homeostaza – po urazie płytki krwi tworzą skrzep fibrynowy w celu pierwotnego zamknięcia rany.
- Faza zapalna – stan zapalny i wysięk to najważniejsze cechy tego etapu. Kwas hialuronowy promuje i jednocześnie reguluje proces zapalny, ma antyoksydacyjne działanie i zmniejsza aktywność proteaz prozapalnych.
- Faza proliferacji – ziarnina, która jest bogata w kwas hialuronowy, tworzy hydratyzowaną matrycę, która działa jak receptor dla migracji komórek. Mitoza komórek, proliferacja komórek i angiogeneza są obsługiwane przez niskocząsteczkowe polimery kwasu hialuronowego. Duże stężenia kwasu hialuronowego znajdują się w podstawowych warstwach naskórka.
- Faza przebudowy – w końcowej fazie gojenia ran (bliznowacenie) kwas hialuronowy jest odpowiedzialny za supresję produkcji kolagenu w odpowiednim czasie.
Rola i funkcje kwasu hialuronowego
Preparaty z kwasem hialuronowym są z powodzeniem stosowane w przemyśle kosmetycznym oraz w stomatologii od ponad dziesięciu lat. Nie ma doniesień na temat niepożądanych efektów medycznych lub stomatologicznych w czasie ich użytkowania. Ponieważ kwas hialuronowy jest substancją naturalnie stale wytwarzaną w organizmie do wspomagania gojenia oraz zmniejszania stanu zapalnego, jest bardzo dobrze tolerowany bez działań ubocznych. Nie istnieją medyczne lub stomatologiczne przeciwwskazania do jego stosowania. W aptekach można znaleźć szeroką gamę produktów dostępnych bezpośrednio pacjentom stomatologicznym w formie rozcieńczonych płukanek oraz żeli do smarowania.
Brak reakcji ubocznej oraz fakt, że jest to substancja w 100% naturalna sprawia, że każdy dentysta może użyć kwasu hialuronowego do przyspieszenia gojenia i złagodzenia bólu pooperacyjnego po zabiegu ekstrakcji i innych drobnych zabiegach chirurgicznych.
Zalecenia i zastosowanie
Zalecane jest wypełnianie pustego zębodołu żelem, aby zapobiec niepotrzebnym powikłaniom, takim jak suchy zębodół. Stwierdzone jest także wchłanianie wysięku przy obrzękach oraz krwi w strukturę żelu, dzięki czemu nowa kość może szybciej się tworzyć i to bez użycia dodatkowych materiałów kościozastępczych. Jeśli z powodu różnych wskazań, np. przy implantologii lub zabiegu podniesienia zatoki, używa się materiałów auto-, alllo- i ksenogennych, żel z preparatem całkowicie biokompatybilnym jest idealnym łącznikiem/klejem, dzięki któremu nałożenie gotowego preparatu staje się o wiele prostsze. Kolejnym ciekawym zastosowaniem jest użycie preparatu do przyspieszenia gojenia się błon śluzowych. Odseparowanie płata śluzówkowo-okostnowego wiąże się z nieprzyjemnymi powikłaniami pozabiegowymi. Zastosowanie kwasu hialuronowego przed szyciem ułatwia gojenie – łączenie się okostnej z kością – i zmniejsza obrzęk.
Co wskazują badania
Interesujące są badania i ukazywane wyniki w gojeniu się błon śluzowych w wyniku niedostatecznego zamknięcia się ran podczas szycia. Niestety, nie zawsze istnieje możliwość uzyskania odpowiedniej ilości tkanki do pokrycia tkanki kostnej, błony kościozastępczej lub implantu, szczególnie przy implantacji natychmiastowej, kiedy zastępuje się usunięty ząb implantem. Pozostaje wtedy powierzchnia odsłonięta na niekorzystne środowisko jamy ustnej, co może spowodować niepowodzenie zabiegu. Kwas hialuronowy tworzy skuteczną barierę bakteriologiczną. Badania wskazują, że pokrycie odsłoniętej powierzchni gęstym żelem ze skoncentrowanym kwasem hialuronowym nie tylko osłania ranę, pokrywając ją nierozpuszczalną dla śliny biomembraną, ale i znacznie przyspiesza wytworzenie fibryny sprzyjającej powstawaniu blizny śluzówkowej. Znane są przypadki błyskawicznego gojenia się ubytków błony przy implantacji przezśluzówkowej bez szycia. Biomembrana jest wchłaniana przez otaczające tkanki w ciągu 15–25 dni. To wszystko sprawia, że preparaty z kwasem hialuronowym są niemal uniwersalnym i bardzo pomocnym środkiem przy zabiegach chirurgicznych w jamie ustnej.
Bakteriostatyczne właściwości kwasu są często stosowane w periodontologii, gdyż liczne badania potwierdziły brak całkowitej eliminacji bakterii patogennych przy zabiegach profilaktycznych i leczniczych. Tu korzystne właściwości odtwórcze kwasu hialuronowego są też nie bez znaczenia.
Dodatkowe korzyści
Preparaty kwasu hialuronowego szeroko stosowane w medycynie estetycznej mogą także pomóc i ułatwić pracę stomatologom w leczeniu, nie tylko przyspieszając gojenie, ale także łagodząc stany zapalne. Mowa tu o zaburzeniach stomatologii estetycznej, które często są widoczne już na pierwszy rzut oka. Coraz częściej pacjenci wymagają, aby prace protetyczne nie tyle spełniały funkcje rehabilitacyjne i terapeutyczne, co estetyczne. Idealnie dopracowany przez technika most lub korona słabo prezentuje się bez współgrania z estetyką czerwoną, dziąsłową. Czarne trójkąty między koronami potrafią zepsuć efekt końcowy. Idealną alternatywą dla dodatkowych i nieprzyjemnych zabiegów chirurgicznych jest prosta igła i strzykawka z żelem kwasu hialuronowego. Wygląda to podobnie jak w medycynie estetycznej przy wypełnianiu zmarszczek, jednak w tym przypadku proces aplikacji jest znaczniej bardziej skomplikowany. Jednorazowe wkłucie w brodawkę dziąsłową nic nie pomoże, gdyż pracuje się wówczas w obszarze dziąsła właściwego, związanego. Aplikacja zaczyna się od podania niewielkiej ilości preparatu, zaczynając od granicy śluzówkowo-dziąsłowej, tworząc podparcie dla brodawki, potem ku górze aż do samej brodawki, gdzie od razu zauważa się wzrost objętości. Zabieg można powtórzyć po miesiącu, aby osiagnąć lepszy efekt. Kwas hialuronowy z czasem zostaje częściowo wchłonięty i potrzebna jest dodatkowa aplikacja, jednak kształt brodawki będzie już bliższy naturalnemu poprzez wbudowanie się rusztowania fibrynowego. Kwas hialuronowy przychodzi z pomocą pacjentom protetycznym oraz zachowawczym, gdyż brak brodawki dziąsłowej jest często problemem, kiedy próbuje się odbudować idealny punkt styczny. Takimi preparatami bardzo łatwo można pomóc pacjentom z problemem zalegających resztek pokarmowych w przestrzeni międzyzębowej i towarzyszącemu temu bólowi, zapaleniu i obrzękowi dziąsła. Takimi przypadkami są nierzadko martwice dziąsła spowodowane nieszczelnym wypełnieniem podczas dewitalizacji zęba.
Toksyna botulinowa w stomatologii
Do czego w stomatologii przyda się toksyna botulinowa? Toksyna botulinowa typu A jest naturalnie występującym białkiem bakteryjnym. Stosuje się ją od wielu lat w przypadkach nadpotliwości (ręce, stopy, czoło, pachy), migreny, skurczu powiek, zeza, ślinotoku i dystonii szyjnej (bolesne skurcze mięśni szyi) i nietrzymaniu moczu, a także u pacjentów z porażeniem mózgowym i innymi problemami neurologicznymi. W ostatnich latach jest szeroko używana w medycynie estetycznej, aby zminimalizować efekt starzenia się skóry, szczególnie jeżeli chodzi o twarz. Pozytywne działanie toksyny botulinowej typu A na zmarszczki i drobne linie na twarzy zostało przypadkowo odkryte przez lekarzy okulistów, którzy wstrzykiwali toksynę botulinową do mięśni wokół oczu u pacjentów cierpiących na skurcze mięśni twarzy. Efektem niezamierzonym tego zabiegu okazało zmniejszenie się zmarszczek na twarzy.
Wstrzyknięcie niewielkiej dawki toksyny botulinowej typu A pod skórę do mięśni poddawanych zabiegowi pozwala na zahamowanie marszczenia i fałdowania się skóry nad tą okolicą. Zabieg powoduje blokowanie impulsów nerwowych, umożliwiając rozluźnienie mięśni odpowiedzialnych za powstawanie zmarszczek. Inne funkcje nerwowe, takie jak wrażliwość skóry na dotyk, nie ulegają zmianie.
Oprócz znakomitych efektów kosmetycznych toksyna doskonale sprawdza się w dziedzinie stomatologii, redukując zaburzenia natury estetycznej.
Mowa o redukcji uśmiechu dziąsłowego, doskonale znanego i tępionego w Hollywood. Występuje on u osób, u których dochodzi do nadmiernego unoszenia wargi górnej. W efekcie dochodzi do odsłonięcia szyjek zębów z nieproporcjonalnie wysokim dziąsłem, czasem tak długim jak siekacze przyśrodkowe. Zazwyczaj taki obraz jest widoczny podczas uśmiechu lub ziewania. Towarzyszy temu pogłębienie zmarszczki nosowo-wargowej.
Zabieg korekcji tej wady estetycznej jest dosyć skomplikowany i wymaga od lekarza dużej wprawy, gdyż interakcje mięśni wokół ust są bardzo złożone, co sprawia, że wymagana jest tu idealna znajomość anatomii.
Za powstawanie tzw. gummy smile jest odpowiedzialna nadaktywność mięśnia dźwigacza wargi górnej (m. levator labii superioris), w mniejszym stopniu mięśnia dźwigacza wargi górnej i skrzydełka nosa (m. elevator labii superioris alaeque nasi), który unosi środkową część wargi górnej.
Iniekcję przeprowadza się nie dalej niż 3 mm w głąb skóry, przebijając się przez mięsień okrężny ust i dochodząc do dźwigacza wargi górnej i skrzydełka nosa, w miejscu maksymalnego napięcia w ogonowej części mięśnia dźwigacza wargi górnej. Efektem jest delikatne porażenie opisanych mięśni i brak uśmiechu ponad szyjki zębów.
Nadzieja na przyszłość
