Płukanki w aspekcie klinicznym część 3

Chlorheksydyna ma bardzo szerokie zastosowanie w stomatologii, m.in. w profilaktyce i leczeniu chorób przyzębia, zabezpieczaniu przed infekcją po zabiegach chirurgicznych, wspomaganiu gojenia suchego zębodołu.

CHX w postaci diglukonianu jest dodatnio naładowaną cząsteczką, przez co przylega do powierzchni komórek nabłonka jamy ustnej i zostaje z nich później uwolniona (nawet przez osiem, a według niektórych badaczy przez 12 godzin). Starszy typ cząsteczki był obarczony wieloma działaniami niepożądanymi, które skrupulatnie i najszerzej opisał w swoim opracowaniu Addy [24]. Były to: 

• brązowoczarne przebarwienia twardych tkanek zębów, 
• przebarwienia wypełnień z materiałów złożonych oraz akrylowych uzupełnień protetycznych, 
• przebarwienia błon śluzowych i języka, 
• zwiększone formowanie naddziąsłowego kamienia nazębnego, 
• podrażnienie oraz złuszczanie nabłonka błon śluzowych, 
• zaburzenia smaku i odczuwanie gorzkiego smaku w ustach.

Wyniki badań wielu autorów doprowadziły do uznania, że ze względu na działania niepożądane nie zaleca się stosowania chlorheksydyny powyżej 14 dni.

Mythri i wsp. w swoich badaniach [25] zauważają, że niewielu pacjentów stosujących CHX skarżyło się na przebarwienia zębów i metaliczny smak. Sformułowali wniosek, że z medycznego punktu widzenia zmiana zabarwienia zębów i występowanie metalicznego smaku nie są poważnymi efektami ubocznymi, zważywszy na niezwykle korzystny efekt terapeutyczny.

Aby zapobiec wystąpieniu skutków ubocznych towarzyszących długotrwałemu stosowaniu CHX w postaci przebarwień, na przestrzeni wielu lat wypróbowano różne rodzaje środków przeciw przebarwieniom. Obecnie są stosowane m.in. systemy ADS i SPDD. Varoni i wsp. w swoich badaniach wykazali, że niezależnie od tego, czy płukanka z CHX zawierała dodatkowo ADS, czy go nie zawierała, i tak pojawiły się lekkie przebarwienia, rzadko ciężkie. Bezpośrednia analiza wzrokowa nie wykazała różnicy w zabarwieniu pomiędzy tymi dwiema płukankami. Autorzy podsumowali, że wystąpienie przebarwienia zależy od właściwości samej CHX. Znaczeniem klinicznym tych badań jest brak dowodów na poparcie stosowania 0,12-proc. CHX ze środkiem przeciw przebarwieniom (ADS) w celu zmniejszenia przebarwień.

Nieco odmienne wyniki i wnioski uzyskali Tetè i wsp. Przebadali oni cztery płyny do płukania jamy ustnej, wszystkie bezalkoholowe i zawierające CHX (dwa zawierające SPDD i dwa zawierające ADS; były to 0,12-proc. CHX z SPDD i 0,20-proc. CHX z SPDD oraz 0,12-proc. CHX z ADS i 0,20-proc. CHX z ADS). Wszystkie testowane płukanki wykazały dobrą skuteczność w zmniejszaniu ilości biofilmu. Porównanie dwóch testowanych stężeń (0,12% i 0,20%) wykazało, że stężenie CHX 0,20% było nieznacznie skuteczniejsze od 0,12%. Tetè i wsp. podobnie jak zespół Varoni i wsp. przy zastosowaniu płukanek z ADS zaobserwowali wystąpienie przebarwień,...