Koferdam w endodoncji

Człowiek potyka się o kretowiska, nie o góry” – te słowa prawie 25 wieków temu wypowiedział Konfucjusz, chiński filozof i twórca konfucjanizmu. Jego słowa nadal są aktualne, a w przypadku endodoncji brzmią szczególnie dobitnie. Koferdam w endodoncji to podstawa, bez której nie możemy mówić o skutecznym leczeniu kanałowym. Zaryzykuję stwierdzenie, że doświadczenie potrafi zastąpić w niektórych przypadkach mikroskop i maszynowe opracowanie, ale nic nie zastąpi koferdamu. Niestety, w XXI w. zdarza się, że niegojąca się zmiana albo zaostrzenie zapalenia tkanek okołowierzchołkowych wynikają z tego, że ząb, chociaż leczony w mikroskopie, nie był odizolowany od środowiska jamy ustnej koferdamem. 

Koferdam

Koferdam został wymyślony w 1864 r. przez dr. Sanforda Christie Barnuma jako remedium na zanieczyszczanie zęba śliną podczas leczenia kanałowego. Od tamtej pory minęło ponad 150 lat i koferdam zagościł na dobre w gabinetach stomatologicznych. Ten kawałek gumy rozpięty na ramce pozwala bardzo skutecznie poprawić rokowanie dla leczenia kanałowego. Bo o ile do leczenia kanałowego siekacza nie potrzebujemy mikroskopu, o ile doświadczony lekarz, pracując bez endometru, jest w stanie wyczuć przewężenie fizjologiczne znajdujące się przed wierzchołkiem, o tyle uzyskanie wysokiego odsetka powodzeń leczeń kanałowych bez koferdamu jest niemożliwe. Ponadto uznaje się, że leczenie bez koferdamu jest błędem w sztuce.

Spróbujmy zatem oswoić się z koferdamem i wymiernymi korzyściami, jakie daje nam jego użycie, oraz z tym, dlaczego jest tak niezbędny w endodoncji. 

Zalety stosowania koferdamu

• Izolacja pola zabiegowego przed śliną, a tym samym brak skażenia bakteriologicznego jamy zęba i systemu kanałowego.
• Retrakcja okolicznych tkanek, szczególnie w odcinku bocznym żuchwy, gdzie toczymy zwykle walkę z policzkiem z jednej i językiem z drugiej strony.
• Zmniejszenie o ponad 90% ryzyka transmisji patogenów z jamy ustnej i dróg oddechowych pacjenta na zespół stomatologiczny.
• Krótszy czas leczenia ze względu na brak konieczności płukania przez pacjenta jamy ustnej lub ograniczoną możliwość zadawania pytań i prowadzenia rozmowy.
• Ochrona dróg oddechowych pacjenta przed przypadkową aspiracją drobnych narzędzi.
• Ochrona układu pokarmowego pacjenta przed przypadkowym połknięciem drobnych narzędzi.
• Ochrona błony śluzowej jamy ustnej przed płynami płuczącymi, a w szczególności przed poparzeniem podchlorynem.
• Możliwość bezpiecznej i dokładnej dezynfekcji systemu kanałów korzeniowych.

Nie wiem, jak Państwo, ale ja osobiście uważam, że ostatni punkt jest najważniejszy z perspektywy rokowania dla leczenia kanałowego. Właśnie możliwość pełnej dezynfekcji poprzez długotrwały i jednocześnie bezpieczny kontakt systemu kanałowego z podchlorynem jest w mojej opinii najważniejszy w drodze do osiągnięcia sukcesu terapeutycznego. 

  

Zdj. 1 –2. Oznaczenie na opakowaniu gum do koferdamu o średniej (medium) grubości oraz lateksowy arkusz w kolorze zielonym

Jest podstawą leczenia kanałowego i kamieniem milowym nowoczesnej endodoncji.

Potrzebne instrumentarium

Skoro już wiemy, jakie są zalety koferdamu, poniżej przedstawię, co jest niezbędne, aby wprowadzić koferdam podczas leczenia kanałowego do Państwa codziennej praktyki.

Do pracy z koferdamem niezbędne są:

• guma do koferdamu,
• dziurkacz do koferdamu,
• szablon do koferdamu,
• ramka do koferdamu,
• kleszcze do klamer,
• klamry do koferdamu,
• nić dentystyczna.

Z takim zestawem żadne leczenie kanałowe nie będzie nam straszne. Przejdźmy zatem do szczegółów.

Guma do koferdamu

Guma do koferdamu jest kwadratem wykonanym z lateksu o boku 6 cali (ok. 15 cm). Występuje w różnych kolorach i trzech grubościach: cienka (T), średnia (M), gruba (H). W przypadku osób uczulonych wykonywana jest z materiału bezlateksowego, zwykle teksturowanego i bardziej rozciągliwego. W przeciwieństwie do arkuszy lateksowych ulega degradacji pod wpływem rozpuszczalników do gutaperki. 
Pewnym urozmaiceniem, mile widzianym przez pacjentów, są gumy o zapachu miętowym od naszego rodzimego producenta.

Dziurkacz do koferdamu

Kolejnym elementem jest dziurkacz do koferdamu. Posiada on tarcze z otworami w liczbie od pięciu do siedmiu, różniącymi się między sobą średnicą. Rozmiar otworu dobierany jest w zależności od wielkości zęba w okolicy szyjki. Najmniejsze otwory używane są podczas leczenia siekaczy, średnie rozmiary to zwykle zęby przedtrzonowe i kły szczęki, najszersze są zarezerwowane dla zębów trzonowych.

  

Zdj. 4 i 5. Dziurkacz do koferdamu oraz tarcza z widocznymi otworami o różnej średnicy

Szablon

Do pracy z koferdamem potrzebny jest również szablon. O ile pojedynczy otwór w gumie można wykonać na oko, o tyle jeśli leczymy kilka zębów naraz, szablon jest niezbędny do wykonania wielu ot...