Czym jest biała plama?
Biała plama próchnicowa jest efektem działania kwasów produkowanych przez płytkę nazębną. Kwasy usuwają związki mineralne z powierzchni hydroksyapatytów, co prowadzi do „kurczenia” się kryształów, poszerzenia przestrzeni między nimi, przez co szkliwo staje się porowate, co klinicznie widoczne jest jako biała plama. W badaniu klinicznym zmiana ta jest twarda i nie zarysowuje się podczas zgłębnikowania.
W przewlekłym stanie próchnica powierzchniowa na skutek działania zewnątrzpochodnych barwników przybiera ciemny kolor.
Strukturalnie biała plama to zmiana w szkliwie o różnym stopniu zdemineralizowania. W warstwie centralnej występuje znaczny ubytek minerałów przy praktycznie niezmienionej warstwie powierzchownej.
Najczęstszą lokalizacją białych plam są powierzchnie przedsionkowe oraz styczne zębów.
Główną przyczyną powstawania próchnicy powierzchniowej są oczywiście zaniedbania higieniczne, ale nie można zapominać, że stłoczenia zębów, leki czy choroby zmniejszające wydzielanie śliny, a także stałe aparaty ortodontyczne mogą pośrednio przyczyniać się do rozwoju próchnicy.
POLECAMY
Obserwować czy działać?
Obecnie istnieje kilka możliwości postępowania z próchnicą początkową:
- higienizacja pacjenta i obserwacja zmian w szkliwie. Daje dobre rokowanie w przypadku świadomego i odpowiedzialnego pacjenta;
- remineralizacja, czyli kilkakrotna miejscowa aplikacja preparatów fluorowych w zdemineralizowaną powierzchnię szkliwa. Jej efektem jest zahamowanie procesu próchnicowego, nie przynosi jednak poprawy estetyki;
- mikroabrazja szkliwa z wykorzystaniem past zawierających kwas solny w połączeniu z pumeksem lub krzemionką. Zabieg ten usuwa powierzchowne warstwy ubytku, często niestety kosztem zdrowego szkliwa otaczającego białą plamę;
- infiltracja ubytku płynną żywicą. Metoda ta opiera się na impregnacji ubytku światłoutwardzalną płynną żywicą o niskiej gęstości, która dzięki siłom kapilarnym penetruje ubytek. W ten sposób pory szkliwa zostają zamknięte, co oznacza zahamowanie próchnicy. W tej metodzie prócz zatrzymania procesu próchnicowego uzyskuje się poprawę wyglądu, co wynika ze zmiany rozproszenia światła. W zębie infiltrowanym żywicą zmienia się różnica między wskaźnikiem odbicia światła w zdrowym zębie a wskaźnikiem odbicia w ubytku, dlatego białe plamy widoczne przed zabiegiem infiltracji stają się mniej widoczne lub znikają całkowicie.
Czym jest Icon?
Icon to innowacyjny produkt, od niedawna dostępny na polskim rynku, przeznaczony do leczenia plam próchnicowych zlokalizowanych na powierzchniach przedsionkowych oraz stycznych.
Wskazaniem do jego użycia są zmiany próchnicowe o charakterze demineralizacji, sięgające do jednej trzeciej głębokości zębiny (ocena RTG na powierzchniach stycznych).
Ubytek sięgający połowy głębokości zębiny, obszar przyszyjkowy (cienka warstwa szkliwa) oraz miejsca z odsłoniętą zębiną uniemożliwiają użycie systemu Icon.
System składa się z trzech strzykawek zawierających:
- Icon Etch, czyli kwas solny w połączeniu z kwasem krzemowym,
- Icon Dry – 99-procentowy alkohol etylowy,
- Icon Infiltrant – żywicę infiltrującą złożoną z matrycy żywicznej na bazie metakrylanów, o niskiej lepkości, niskim kącie zwilżania oraz wysokim napięciu powierzchniowym.
Postępowanie
1. Oczyszcza się ząb oraz zęby sąsiednie (zdj. 1).
2. Izoluje się pole zabiegowe tradycyjnym (w przypadku powierzchni stycznych) lub płynnym (powierzchnie przedsionkowe). Producent nie zaleca stosowania koferdamu na bazie elastomerów termoplastycznych (zdj. 2).
3. W przypadku infiltrowania powierzchni proksymalnych odseparowuje się zęby za pomocą umieszczonych w zestawie klinów.
Klin pozostawia się w przestrzeni międzyzębowej przez cały czas trwania zabiegu.
4. Aplikuje się Icon Etch za pomocą odpowiedniej końcówki wchodzącej w skład zestawu.
Ciekawa jest konstrukcja końcówki przeznaczonej do powierzchni stycznych. Z jednej strony jest to nieprzepuszczalna folia, natomiast z drugiej strony, od powierzchni objętej infiltracją, jest ona perforowana, przez co żel trawiący jest aplikowany precyzyjnie na ścianę ze zmianą próchnicową. Czytelne oznaczenie strony perforowanej nie nastręcza trudności w obsłudze.
Icon Etch nakłada się z niewielkim nadmiarem. W przypadku plam próchnicowych na gładkich powierzchniach wytrawia się obszar wykraczający o mniej więcej 2 mm poza białą plamę. Gdy biała plama jest rozległa, wówczas można objąć zabiegiem infiltracji całą powierzchnię zęba. Wtedy dobrze jest odizolować powierzchnie styczne za pomocą np. pasków celuloidowych.
Żel wytrawiający usuwa zmineralizowaną warstwę powierzchowną ubytku, która mogłaby utrudnić wniknięcie żywicy w głąb plamy.
Kwas solny okazał się skuteczniejszy w usuwaniu powierzchniowej warstwy ubytków w szkliwie od stosowanego powszechnie w technice Total Etch kwasu ortofosforowego.
Szkliwo zostaje wytrawione na głębokość ok. 40 µm (zdj. 3).
5. Icon Etch spłukuje się wodą przez minimum 30 s, na koniec dokładnie osusza się ząb (zdj. 4).
6. Na wytrawioną powierzchnię aplikuje się Icon Dry i pozostawia na 30 s w celu odtłuszczenia powierzchni (zdj. 5).
7. Trzeba osuszyć powietrzem, by usunąć wodę znajdującą się w porach zmiany.
8. Należy dobrać odpowiednią końcówkę aplikującą Icon Infiltrant. Nanosi się go na zmianę próchnicową z lekkim nadmiarem. Producent przestrzega, by nie robić tego w bezpośrednim świetle lampy zabiegowej.
Żywicę pozostawia się na minimum 3 min, większe nadmiary usuwa się delikatnie wałkiem ligniny. Celem tego zabiegu jest przecież stworzenie bariery wewnątrz ubytku, a nie na zewnątrz (zdj. 6).
Po upływie 3 min Icon Infiltrant polimeryzuje się przez 40 s lampą o natężeniu minimum 800 mW/cm2.
9. Ponownie aplikuje się Icon Infiltrant. Tym razem żywicę pozostawia się na 1 min, po czym utwardza się ją przez 40 s.
10. Usuwa się koferdam. Za pomocą gumek, kielichów lub krążków polerskich poleruje się powierzchnię szkliwa (zdj. 7).
W przedstawionym przypadku plama próchnicowa nie zniknęła całkowicie. Uległa jednak zmniejszeniu, przez co nastąpiła poprawa estetyki zadowalająca pacjenta.
