POLECAMY
Kwas hialuronowy jest naturalnym polisacharydem z grupy glikozaminoglikanów. Cząsteczka jest biopolimerem składającym się z sekwencji powtarzającej disacharyd złożony z kwasu D-glukuronowego i N-acetylo-D-glukozaminy. Nie tworzy on kowalencyjnego wiązania z białkami, w związku z czym nie wchodzi w skład typowego proteoglikanu. Stanowi jednak oś, na której wiążą się inne proteoglikany.
Dzięki swojej budowie jest bardzo hydrofilny – wiąże i magazynuje duże ilości wody w przestrzeni międzykomórkowej. Jest głównym składnikiem macierzy zewnątrzkomórkowej w prawie wszystkich tkankach. Kwas hialuronowy aktywuje inhibitory metaloproteinaz, tłumiąc w ten sposób rozpad tkanki. Podobny efekt jest uzyskiwany przez hamowanie cytokin zapalnych (np. czynnika martwicy nowotworów). Kwas hialuronowy może zatem wyraźnie przyczynić się do zachowania tkanki w czasie
gojenia.
Wyróżnia się cztery fazy gojenia:
- Homeostaza
Po urazie płytki krwi tworzą skrzep fibrynowy w celu pierwotnego zamknięcia rany. - Faza zapalna
Stan zapalny i wysięk to najważniejsze cechy tego etapu. Kwas hialuronowy promuje i jednocześnie reguluje proces zapalny, wykazuje działanie antyoksydacyjne i zmniejsza aktywność proteaz prozapalnych. - Faza proliferacji
Ziarnina, która jest bogata w kwas hialuronowy, tworzy hydratyzowaną matrycę, która działa jak receptor dla migracji komórek. Mitoza komórek, proliferacja komórek i angiogeneza są obsługiwane przez niskocząsteczkowe polimery kwasu hialuronowego. Duże stężenie kwasu hialuronowego odnotowuje się w podstawowych warstwach naskórka. - Faza przebudowy
W końcowej fazie gojenia ran, jaką jest bliznowacenie, kwas hialuronowy jest odpowiedzialny za supresję produkcji kolagenu w odpowiednim czasie.
Rola i funkcje kwasu hialuronowego
W każdej z faz gojenia rany kwas hialuronowy odgrywa istotną rolę, dzięki czemu może być stosowany w medycynie.
W stomatologii wykorzystuje się fakt, że kwas hialuronowy jest naturalnym promotorem gojenia i czynnikiem redukującym zapalenie. Choć głównym celem jego użycia jest przyspieszenie gojenia zapalenia dziąseł, ma wiele innych zastosowań – w leczeniu owrzodzeń jamy ustnej, aft, zespołu palących i suchych ust, liszajów płaskich, urazów jamy ustnej i śluzówki, takich jak oparzenia spowodowane przyjmowanymi posiłkami lub po wybielaniu, a nawet w przypadku bólu gardła i innych stanów zapalnych w jamie ustnej i gardle.
Preparaty kwasu hialuronowego z powodzeniem są stosowane w przemyśle kosmetycznym oraz w stomatologii od ponad dziesięciu lat bez ani jednego niepożądanego efektu medycznego lub stomatologicznego. Ponieważ kwas hialuronowy jest substancją naturalnie stale wytwarzaną w organizmie do wspomagania gojenia oraz zmniejszenia stanu zapalnego, jest bardzo dobrze tolerowany i nie ma działań ubocznych. Nie istnieją medyczne lub stomatologiczne przeciwwskazania do jego stosowania. W aptekach można znaleźć szeroką gamę produktów bez recepty w formie rozcieńczonych płukanek oraz żeli do smarowania.
Brak reakcji ubocznych oraz fakt, że kwas hialuronowy to substancja w 100% naturalna, sprawiają, że każdy dentysta może użyć tej substancji do przyspieszenia gojenia i złagodzenia bólu pooperacyjnego po zabiegu ekstrakcji i innych, drobnych zabiegach chirurgicznych.
Zalecenia i zastosowanie
Zaleca się wypełnianie pustego zębodołu żelem, aby zapobiec niepotrzebnym powikłaniom, takim jak suchy zębodół. Stwierdzone jest także wchłanianie wysięku przy obrzękach oraz krwi w strukturę żelu, dzięki czemu nowa kość może szybciej się tworzyć i to bez użycia dodatkowych materiałów kościozastępczych. A jeśli jest takie wskazanie, np. przy zabiegach implantologicznych lub podniesienia zatoki, podczas których używa się materiałów auto-, alo- i ksenogennych, żel z preparatem całkowicie biokompatybilnym jest idealnym łącznikiem – „klejem”, dzięki któremu nałożenie gotowego preparatu staje się o wiele prostsze. Kolejnym ciekawym zastosowaniem jest użycie preparatu do przyspieszenia gojenia się błon śluzowych. Odseparowanie płata sluzówkowo-okostnowego wiąże się z nieprzyjemnymi powikłaniami pozabiegowymi. Zastosowanie kwasu hialuronowego przed szyciem ułatwia gojenie – łączenie się okostnej z kością i zmniejsza obrzęk.
Co wykazują badania
Interesujące są wyniki badań dotyczących gojenia błon śluzowych w wyniku niedostatecznego zamknięcia się ran podczas szycia. Niestety, nie zawsze jest możliwość uzyskania odpowiedniej ilości tkanki do pokrycia tkanki kostnej, błony kościozastępczej lub implantu, zwłaszcza przy implantacji natychmiastowej, gdy usunięty ząb zastępuje się od razu implantem. Pozostaje wtedy powierzchnia odsłonięta na niekorzystne środowisko jamy ustnej, co może przyczynić się do niepowodzenia zabiegu. Kwas hialuronowy tworzy skuteczną barierę bakteriologiczną. Badania wskazują, iż pokrycie odsłoniętej powierzchni gęstym żelem ze skoncentrowanym kwasem hialuronowym nie tylko osłania ranę, pokrywając ją biomembraną nierozpuszczalną dla śliny, lecz także znacznie przyspiesza wytworzenie fibryny sprzyjającej powstaniu blizny śluzówkowej. Znane są przypadki błyskawicznego gojenia się ubytków błony przy implantacji przezśluzówkowej bez szycia. Biomembrana jest wchłaniana przez otaczające tkanki w ciągu 15–25 dni. To wszystko sprawia, że preparaty z kwasem hialuronowym są niemal uniwersalne i bardzo pomocne przy zabiegach chirurgicznych w jamie ustnej.
Bakteriostatyczne właściwości kwasu są często wykorzystywane w periodontologii, gdyż liczne badania potwierdziły brak całkowitej eliminacji bakterii patogennych przy zabiegach profilaktycznych i leczniczych. Tu korzystne właściwości odtwórcze kwasu hialuronowego też są nie bez znaczenia.
Dodatkowe korzyści
Preparaty kwasu hialuronowego szeroko stosowane w medycynie estetycznej mogą także pomóc i ułatwić prace stomatologom w leczeniu, nie tylko przyspieszając gojenie oraz łagodząc stany zapalne. Mowa tu o zaburzeniach stomatologii estetycznej, które nierzadko są widoczne nie tylko przez lekarza. Coraz częściej pacjenci wymagają, aby prace protetyczne spełniały nie tylko funkcje rehabilitacyjne i terapeutyczne, ale i estetyczne. Idealnie dopracowany przez technika most lub korona słabo prezentuje się bez współgrania z czerwienią dziąsłową. Czarne trójkąty między koronami potrafią zepsuć efekt końcowy. Idealną alternatywą dla dodatkowych i nieprzyjemnych zabiegów chirurgicznych jest prosta igła i strzykawka z żelem kwasu hialuronowego. Wygląda to podobnie jak w medycynie estetycznej przy wypełnianiu zmarszczek, jednak w tym przypadku proces aplikacji jest znacznie bardziej skomplikowany. Jednorazowe wkłucie w brodawkę dziąsłową nic nie pomoże, gdyż stomatolog pracuje w obszarze dziąsła właściwego, związanego. Aplikację rozpoczyna się od podania niewielkiej ilości preparatu, zaczynając od granicy śluzówkowo-dziąsłowej i tworząc w ten sposób podparcie dla brodawki, potem ku górze aż do samej brodawki, gdzie od razu zauważalny jest wzrost objętości. Zabieg można powtórzyć po miesiącu, aby zwiększyć efekt. Kwas hialuronowy z czasem zostaje częściowo wchłonięty i potrzebna jest dodatkowa aplikacja, jednak kształt brodawki będzie już bliższy naturalnemu poprzez wbudowanie się rusztowania fibrynowego. Kwas hialuronowy przychodzi z pomocą pacjentom protetycznym oraz zachowawczym, gdyż brak brodawki dziąsłowej jest często problemem, kiedy próbujemy odbudować idealny punkt styczny. Takimi preparatami bardzo łatwo można pomóc pacjentom z problemem zalegających resztek pokarmowych w przestrzeni międzyzębowej i znieść towarzyszące temu stanowi ból, zapalenie i obrzęk dziąsła. Takimi przypadkami są nierzadko martwice dziąsła spowodowane nieszczelnym wypełnieniem podczas dewitalizacji zęba.
Toksyna botulinowa w stomatologii
Do czego stomatologii może się przydać toksyna botulinowa? Toksyna botulinowa typu A jest naturalnie występującym białkiem bakteryjnym. Stosuje się ją od wielu lat w przypadkach nadpotliwości (ręce, stopy, czoło, pachy), migreny, skurczu powiek, zeza, ślinotoku i dystonii szyjnej (bolesne skurcze mięśni szyi) oraz nietrzymaniu moczu, a także u pacjentów z porażeniem mózgowym i innymi problemami neurologicznymi. W ostatnich latach jest szeroko używana w medycynie estetycznej w celu zminimalizowania efektów starzenia się skóry, szczególnie jeżeli chodzi o twarz. Pozytywne działanie toksyny botulinowej typu A na zmarszczki i drobne linie na twarzy zostało przypadkowo odkryte przez lekarzy okulistów, którzy wstrzykiwali botoks do mięśni wokół oczu u pacjentów cierpiących na skurcze mięśni twarzy. Efektem niezamierzonym tego zabiegu okazało zmniejszenie się zmarszczek na twarzy.
Wstrzyknięcie niewielkiej dawki toksyny botulinowej typu A pod skórę do
mięśni poddawanych zabiegowi pozwala na zahamowanie marszczenia i fałdowania się skóry nad tą okolicą. Zabieg powoduje blokowanie impulsów nerwowych, umożliwiając rozluźnienie mięśni odpowiedzialnych za powstawanie zmarszczek. Inne funkcje nerwowe, takie jak wrażliwość skóry na dotyk, nie ulegają zmianie.
Oprócz znakomitych efektów kosmetycznych toksyna botulinowa doskonale sprawdza się w stomatologii, redukując zaburzenia natury estetycznej.
Mowa o redukcji uśmiechu dziąsłowego, znanego i tępionego w Hollywood. Występuje on u osób, u których warga górna jest nadmiernie unoszona. W efekcie dochodzi do odsłonięcia szyjek zębów z nieproporcjonalnie wysokim dziąsłem, czasem tak długim jak siekacze przyśrodkowe. Zazwyczaj taki obraz jest widoczny podczas uśmiechu lub ziewania. Towarzyszy temu pogłębienie zmarszczki nosowo-wargowej. Zabieg korekcji tej wady estetycznej jest dosyć skomplikowany i wymaga od lekarza dużej wprawy, gdyż interakcje mięśni wokół ust są bardzo złożone, co sprawia, że wymagana jest tu idealna znajomość anatomii.
Za powstawanie tzw. gummy smile odpowiedzialna jest nadaktywność mięśnia dźwigacza wargi górnej (łac. musculus levator labii superioris), w mniejszym stopniu mięśnia dźwigacza wargi górnej i skrzydełka nosa (łac. musculus levator labii superioris alaeque nasi) – który unosi środkową część wargi górnej. Iniekcję przeprowadza się nie dalej niż 3 mm w głąb skóry, przebijając się przez mięsień okrężny ust i dochodząc do dźwigacza wargi górnej i skrzydełka nosa, w miejscu maksymalnego napięcia w ogonowej części mięśnia dźwigacza wargi górnej. Efektem jest delikatne porażenie opisanych mięśni i brak uśmiechu ponad szyjki zębów.
Nadzieja na przyszłość
Kwas hialuronowy i toksynę botulinową można stosować nie tylko w medycynie estetycznej. Miejmy nadzieję, że prowadzone szeroko na świecie badania nad tak ciekawymi substancjami, jak kwas hialuronowy i toksyna botulinowa, otworzą nam nowe drogi i pozwolą na stosowanie tych preparatów w większej liczbie procedur i zabiegów w medycynie.
