Stwierdzenie, że cukrzyca to epidemia XXI w. wcale nie jest przesadą. W 2015 r. zanotowano 415 mln chorych na świecie, co stanowi jedną osobę chorą na cukrzycę na 11 dorosłych. Co 6 sekund cukrzyca zabiera jedną śmiertelną ofiarę (w 2015 r. 5 mln osób). Najsmutniejsze jest jednak to, że jedna osoba na dwie z cukrzycą nie jest zdiagnozowana, tym samym nie jest jej świadoma i jej nie leczy. Dlatego też diabetolodzy oczekują z każdej strony wsparcia we wczesnej diagnostyce schorzenia oraz w działaniach profilaktycznych. Stomatolodzy okazują się w tym temacie nieocenieni (można też powiedzieć, że niedocenieni).
POLECAMY
O cukrzycy
Insulina to hormon peptydowy produkowany przez komórki Largenhansa trzustki. Reguluje on poziom glikemii we krwi. Wydzielany jest na okoliczność spożycia posiłku i obniża poziom cukru (glukozy) we krwi do bezpiecznego. Na czczo nie powinien być on większy niż 1,10 g/l. Objawy niewystarczającego wydzielania insuliny i/lub oporności na nią tkanek, czyli objawy cukrzycy typu 2, są asymptomatyczne. Stąd też te wczesne pierwsze sygnały mogą zostać niezauważone lub zbagatelizowane. A zbyt późne jej zdiagnozowanie zwiększa ryzyko szeregu niebezpiecznych komplikacji (retinopatii, nefropatii, neuropatii, chorób naczyń krwionośnych). Z pomocą może tutaj przyjść stomatolog…
Zdrowie jamy ustnej integralnym elementem radzenia sobie z cukrzycą
O wpływie cukrzycy na tkanki przyzębia wie każdy stomatolog. Hiperglikemia obecna w cukrzycy jest odpowiedzialna za tworzenie się tzw. końcowych produktów nasilonej glikacji (ang. advanced glycation end products – AGE). Produkty te wiążą się nieodwracalnie w tkankach z lipidami, kwasami nukleinowymi i białkami, a także z tkanką dziąseł chorego. Końcowe produkty nasilonej glikacji są też odpowiedzialne za odkładanie się dojrzałego kolagenu w naczyniach krwionośnych. Zwiększa to sztywność ich ściany, zwęża ich światło, co w efekcie pogarsza ukrwienie tkanek (przyzębia), obniża też zdolność do obrony przed zakażeniem, zdolność gojenia i odbudowy. Takie zmiany w tkance dziąseł chorego na cukrzycę promują występowanie stanów zapalnych i zaostrzenia w postaci ropni przyzębia. Stąd u pacjentów z cukrzycą więcej przypadków zachorowania na parodontozę. Ale nie tylko. Osoby z cukrzycą typ 2 tracą więcej zębów i częściej dotyczy ich próchnica korzeni zębów.
Równocześnie jest już potwierdzone, że zły stan zdrowia jamy ustnej, szczególnie obecność nieleczonego, przewlekłego stanu zapalnego przyzębia, wpływa negatywnie na przebieg cukrzycy.
Chorzy na cukrzycę, którym równocześnie towarzyszy parodontoza, ryzykują 8,5 razy częściej (!) pojawienie się komplikacji. Przede wszystkim w postaci schorzeń nerek i sercowo-naczyniowych. Ci natomiast, którzy chorują na parodontozę, a nie mają cukrzycy, powinni liczyć się z tym, że w ciągu ok. 5 lat ich poziom hemoglobiny glikowanej HbA1c znacznie się pogorszy.
Zaobserwowano także, że leczenie zapalenia przyzębia potrafi obniżyć u cukrzyka poziom HbA1c i w efekcie zmniejszyć dawkę insuliny. Dlaczego tak się dzieje? Przyzębie w stanie zapalnym to tkanka o zmniejszonej wrażliwości na insulinę (czyli insulinooporna), czego skutkiem jest utrudnione wykorzystanie glukozy przez tę tkankę.
Eliminacja stanu zapalenia może przynieść więc znaczącą poprawę w zakresie kontroli glikemii u osób chorych na cukrzycę.
Stąd opieka nad zdrowiem jamy ustnej – edukacja w zakresie higieny, zabiegi profilaktyczno-higienizacyjne oraz aktywne i podtrzymujące leczenie parodontozy powinny być integralnym elementem radzenia sobie z cukrzycą.
Diagnoza cukrzycy w gabinecie stomatologa
Jama ustna to szczególne miejsce wczesnego manifestowania się problemów, które mogą sugerować potrzebę bardziej precyzyjnej diagnostyki w kierunku cukrzycy lub stanu przedcukrzycowego już w gabinecie lekarza rodzinnego.
Niepokojące powinno być: utrudnione gojenie ran (np. po usunięciu zęba), grzybica, zgłoszenie zaburzenia smaku, wysuszenie błony śluzowej, pieczenie błony śluzowej, parodontoza, epizody ropni przyzębia, oddech acetonowy.
Występowanie tych objawów, połączone z innymi, sugerującymi, że pacjent jest w grupie ryzyka (m.in. nadwaga, siedzący tryb życia, cukrzyca w rodzinie, nadciśnienie, dyslipidemia, choroby układu sercowo-naczyniowego) powinny skłonić stomatologa do skierowania pacjenta na diagnostykę w kierunku cukrzycy u lekarza rodzinnego.
Co powninien zrobić stomatolog
Ważne, by stomatolog informował każdego pacjenta z cukrzycą, że choroba przyzębia stanowi u niego ryzyko złej kontroli glikemii. Pacjent pownien wiedzieć, że obecność u niego parodontozy stwarza większe ryzyko komplikacji cukrzycy.
Pacjenci chorujący na cukrzycę powinni każdorazowo w gabinecie stomatologicznym mieć zbadane przyzębie i przeprowadzone profilaktyczne zabiegi higienizacyjne. Zdiagnozowana parodontoza powinna być leczona i kontrolowana.
Osoby z podejrzanymi objawami powinni być informowani o konieczności wykonania badań laboratoryjnych i wizyty u lekarza rodzinnego.
Na zakończenie
Stałe dostarczanie wiedzy pacjentom i ich edukacja prozdrowotna to obowiązek stomatologa. Coraz bardziej udowodniony związek stanu zdrowia jamy ustnej i zdrowia ogólnego wymaga od lekarzy promowania zmian w stylu życia pacjentów i ścisłej współpracy z lekarzami ogólnymi.
