Odpowiedzialność karna lekarza za błąd medyczny

Aktualnie nie została sformułowana normatywna definicja błędu medycznego. W orzecznictwie i piśmiennictwie prawniczym, jak również w medycynie jest on definiowany wielorako. Najbardziej znana definicja błędu medycznego została ujęta w orzeczeniu Sądu Najwyższego z dnia 1 kwietnia 1955 r. (sygn. akt IV CR 39/54, LEX nr 118 379). Stwierdzono w nim, iż błędem w sztuce lekarskiej jest czynność (zaniechanie) lekarza w zakresie diagnozy i terapii, niezgodna z nauką medycyny w zakresie dla lekarza dostępnym.
Podstawowym aktem prawnym regulującym odpowiedzialność karną za błędy medyczne jest Kodeks karny (dalej: k.k.). Ze względu na to, iż temat odpowiedzialności karnej lekarza jest obszerny, w niniejszym opracowaniu zostanie przedstawiona wyłącznie odpowiedzialność karna na podstawie przepisów prawa karnego. 
Wśród przepisów ujętych w Kodeksie karnym wyróżnia się błędy wynikające z nieumyślności (art. 155 k.k.) oraz z umyślności (art. 156 i 157 k.k.). Nieumyślność wiąże się z niedbalstwem, brakiem odpowiedniej staranności czy brakiem przestrzegania procedur medycznych. Umyślność wiąże się z działaniem świadomym, gdy lekarz przewiduje możliwość wystąpienia szkody, ale to ryzyko lekceważy. 
Najczęstsze typy czynów zabronionych spowodowane błędami medycznymi to:

• nieumyślne spowodowanie śmierci – art. 155 k.k.,
• spowodowanie uszczerbku na zdrowiu – art. 156 § 2 k.k. oraz 157 § 3 k.k.,
• narażenie na niebezpieczeństwo – art. 160 k.k.
   

Największa liczba błędów medycznych jest kwalifikowana jako narażenie człowieka na niebezpieczeństwo.
Odpowiedzialność karna za błędy medyczne jest zależna od okoliczności konkretnego przypadku, w tym od rodzaju i ciężkości błędu, jego skutków, a także od tego, czy działanie lekarza było umyślne, czy nieumyślne. W praktyce ustalenie podlegania karze za błędy medyczne często wymaga szczegółowego rozważenia okoliczności sprawy, w tym opinii biegłych z zakresu medycyny. Opinia ta niejednokrotnie ma charakter przesądzający co do możliwości przypisania lekarzowi odpowiedzialności karnej za błąd medyczny.

Narażenie na niebezpieczeństwo – art. 160 k.k.

W myśl art. 160 § 1 k.k. działa bezprawnie ten, kto naraża człowieka na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu. Zgodnie z § 2 przestępstwem kwalifikowanym jest sytuacja, gdy na sprawcy ciąży obowiązek opieki nad osobą narażoną na niebezpieczeństwo. Jeżeli natomiast sprawca czynu określonego w § 1 lub 2 działa nieumyślnie, to mamy do czynienia z przestępstwem uprzywilejowanym (art. 160 § 3 k.k.). W tym ostatnim przypadku ściganie przestępstwa określonego w § 3 następuje na wniosek pokrzywdzonego. 
Należy zauważyć, że ustawa w art. 160 § 1–3 nie określa sposobu zachowania się sprawcy realizującego znamiona typu czynu zabronionego. Zachowanie to ma polegać na „narażaniu” człowieka. Narażanie człowieka, o którym mowa w omawianych przepisach, stanowi kategorię dopełniającą do szczegółowo określonych sposobów narażenia człowieka na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia lub ciężkiego uszczerbku na zdrowiu (np. art. 158 § 1, art. 159, 223, 254 § 1 k.k.). 
Na różne możliwości zrealizowania znamienia narażenia zwrócił uwagę Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 14 lipca 2011 r. (III KK 77/11, OSNKW 2011, nr 10, poz. 94). Wskazał: „Znamię narażenia człowieka na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, o którym mowa w art. 160 
§ 1 k.k., moż...