Odpowiedzialność prawna w przypadku popełnienia błędu lekarskiego (gdy pacjent nie poniósł szkody)

W praktyce lekarskiej możliwe są sytuacje konfliktu pomiędzy lekarzami a pacjentami. Świadomość pacjentów stale rośnie. Nie bez znaczenia pozostaje działalność edukacyjna prowadzona przez media, zachęcająca społeczeństwo do wysuwania swoich roszczeń przeciwko lekarzom. Obecnie świadomość pacjentów w Polsce można porównać z poziomem wiedzy pacjentów na zachodzie Europy, a jedyną różnicą jest liczba roszczeń. W porównaniu z krajami zachodnimi polscy pacjenci nie są jeszcze aż tak aktywni, ale z obserwacji wynika, że jest to najpewniej tylko kwestia czasu. Poruszony temat jest bardzo ważny, ponieważ w praktyce lekarz bardzo często ponosi odpowiedzialność za sytuacje, w których pacjentowi nic się nie stało. Warunkiem ponoszenia odpowiedzialności jest jednak zaistnienie błędu medycznego, a dokładniej – popełnienie go przez lekarza. W takiej sytuacji lekarz może ponieść zarówno odpowiedzialność zawodową, jak i karną czy cywilną.

Pojęcie błędu

Błąd w sztuce medycznej, zwany też inaczej błędem medycznym, błędem lekarskim czy też niepowodzeniem w leczeniu, jest postępowaniem sprzecznym z powszechnie uznanymi zasadami wiedzy medycznej. Lekarz ma obowiązek wykonywać zawód zgodnie ze wskazaniami aktualnej wiedzy medycznej, dostępnymi mu metodami i środkami zapobiegania, rozpoznawania i leczenia chorób, zgodnie z zasadami etyki zawodowej oraz z należytą starannością (art. 4 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty, dalej: u.z.l.l.d.), przy czym podkreślić należy, że chodzi tu rzecz jasna o wiedzę aktualną w chwili wykonywania zabiegu.
Błąd medyczny stanowi kategorię obiektywną, zależy bowiem wyłącznie od aktualnego stanu wiedzy w zakresie medycyny. W taki sposób błąd został zdefiniowany przez Sąd Najwyższy, w którego orzeczeniu wskazano, że do jego popełnienia może również dojść w zakresie diagnozy i terapii, a co więcej może on polegać nie tylko na działaniu, dokonaniu jakiejś czynności, ale także na zaniechaniu jej dokonania. Zawsze musi on pozostawać w opozycji do dostępnej wiedzy medycznej poszerzonej również o naukę medyczną oraz powszechnie przyjętą praktykę lekarską2.
W literaturze i orzecznictwie stosowane jest niekiedy rozróżnienie między „błędem w sztuce” a „zwykłą niestarannością” lub „zwykłym niedbalstwem” (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 lutego 1967 r.; sygn. akt I CR 435/66). Pierwsza nazwa oznaczać ma uchybienie regułom opartym na wiedzy naukowej, druga – regułom wiedzy potocznej i zdrowego rozsądku. Błąd w sztuce lekarskiej definiowany jest jako uchybienie regułom opartym na wiedzy medycznej. Niestaranność natomiast – jako zachowanie niezgodne z obiektywnym wzorcem postępowania. W praktyce przedmiotowe rozróżnienie nie ma jednak zastosowania, ponieważ w obydwu przypadkach dochodzi do naruszenia tego samego przepisu Kodeksu cywilnego, który nakłada obowiązek zachowania należytej staranności, tym samym kwalifikacja czynu będzie jednakowa. 
Jak wskazuje Kodeks cywilny3, należyta staranność obowiązuje każdego, zaś profesjonalistów, jakimi są lekarze, obowiązuje jej szczególny reżim, o zwiększonym rygorze. Zgodni...