Pleśniawki − ostra rzekomobłoniasta kandydoza błony śluzowej jamy ustnej noworodków
Popularnie zwane pleśniawkami zmiany w jamie ustnej noworodków są konsekwencją infekcji drożdżakami (najczęściej Candida albicans, rzadko Candida tropicalis lub Candida paracrusei). Do zakażenia może dojść już w trakcie samego porodu, jeśli drobnoustroje są obecne w kanale rodnym matki (nieleczone w trakcie ciąży valvulovaginitis). Źródłem infekcji mogą być także ujścia gruczołów mlecznych. Dużą rolę w zakażeniu odgrywają też zanieczyszczone smoczki, niemyte łyżeczki, zła higiena jamy ustnej.
Występowaniu kandydozy u noworodków lub u niemowląt sprzyja brak prawidłowo rozwiniętej jeszcze u nich czynności gruczołów ślinowych (w ślinie obecne są białka bogate w histydynę, tak zwane histatyny ślinowe, które są inhibitorami w stosunku do gatunku Candida), oraz niedojrzałej jeszcze fizjologicznej flory bakteryjnej. Bardziej podatne na zakażenie są wcześniaki.
Ostra kandydoza rzekomobłoniasta, jak sama nazwa wskazuje, pojawia się nagle w postaci białych nalotów różnej wielkości, na śluzówce policzków, podniebienia twardego, miękkiego oraz na języku. Z chwilą ich usunięcia zostaje rumieniowe miejsce. Zmiany pojawić się mogą już w pierwszym tygodniu życia, ale częściej pojawiają się w drugim tygodniu po porodzie.
U dzieci ogólnie zdrowych choroba najczęściej ulega samowyleczeniu. Miejscowo można zastosować zawiesinę Nystatyny.
Opryszczkowe zapalenie jamy
ustnej
Zapalenie opryszczkowe w jamie ustnej jest wywołane przez wirus opryszczki zwykłej typu 1 (Herpes Simplex Virus). Rzadko pojawia się w pierwszych miesiącach życia dziecka z powodu nabytej biernej odporności od matki. Bezpośredni kontakt z wirusem ma charakter pierwotnego zakażenia i najczęściej dotyczy dzieci do wieku około 6 lat. W zdecydowanej większości (ponad 80% przypadków) ma charakter bezobjawowy, jednak nawet jego ostry przebieg nie chroni przed nawrotową postacią choroby (głównie opryszczką nawrotową). Wirus HSV pozostaje ukryty w neuronach zwojów obwodowych, czuciowych nerwu trójdzielnego i lubi się reaktywować.
Zapalenie opryszczkowe jamy ustnej (forma pierwotna, ostra) rozwija się nagle, towarzyszy jej wysoka gorączka, złe samopoczucie, osłabienie, powiększone okoliczne węzły chłonne. Na zaczerwienionej błonie śluzowej (najczęściej warg, ale także policzków) tworzą się liczne pęcherzyki, wypełnione surowiczym płynem, które szybko pękają, łącząc się w rozlane nadżerki (powlekające się szybko szaro-żółtym nalotem włóknikowym). Zmiany są bardzo bolesne. Język jest obłożony. Na jego krawędziach oraz spodniej powierzchni można także zauważyć pęcherzyki, a następnie nadżerki. Na granicy czerwieni warg i skóry po pęknięciu pęcherzyków powstają strupy.
Bywa, że zmiany rozprzestrzeniają się na gardło. Należy uważać, by nie doszło do infekcji narządów płciowych, szybko i skutecznie lecząc zmiany w obrębie jamy ustnej.
aftowe Zapalenie jamy ustnej
Aftowe zapalenie jamy ustnej wyglądem swoim bardzo przypomina zapalenie opryszczkowe. Zasadniczą jednak różnicą są wykwity pierwotne − tutaj mają postać aft, a nie pęcherzyków. Są liczne, towarzyszy im ślinotok, duża boles-
ność i objawy ogólne. Wargi podczas jej trwania pokryte są krwawymi strupami. Choroba dotyczy wyłącznie małych dzieci (opryszczkowe zapalenie jamy ustnej dotyczyć może dzieci nieco starszych). Przebiega łagodniej i trwa krócej. Towarzyszy niektórym chorobom zakaźnym (płonicy odrze, błonicy, krztuścowi), ale także stanowi powikłanie ząbkowania.
Choroba, nawet nieleczona, ustępuje po około 2 tygodniach.
Afty przewlekle nawrotowe
Afty nawracające niezwykle rzadko pojawiają się u dzieci poniżej 10. roku życia.
Ich etiologia jest dyskusyjna. Zaobserwowano, że ich obecność wyzwalają: urazy (np. szczoteczką do zębów, wizyta u dentysty), niedobory witaminowe i pokarmowe (niedobór żelaza, witaminy B12, kwasu foliowego), stres, alergie pokarmowe (cytrusy, czekolada), także miesiączka. Rzut aft ogranicza się od jednej do kilku zmian. Pojawiają się na niezmienionej zapalnie błonie śluzowej. Powierzchowna nadżerka, pokryta włóknikowym nalotem, otoczona jest zapalnym rąbkiem. Są bolesne, pojawiają się na śluzówce warg, policzków, krawędziach języka, zachyłkach błony śluzowej. Nie występują na czerwieni warg i skórze, ani na podniebieniu twardym lub dziąsłach. Nie dają objawów ogólnych, trwają kilka dni, do tygodnia. Przerwy między nawrotami bywają różne: od kilku dni do kilku miesięcy. Leczenie ich bywa trudne i niewdzięczne. Dobre wyniki daje pędzlowanie zmian mieszankami robionymi z zawartością sterydu, leku przeciwbólowego i antybiotyku. Pomaga również zraszanie ich chlorowodorkiem benzydaminy.
Ból i dyskomfort, które nasilają się podczas picia, jedzenia, mówienia, czy czynności higienizacyjnych mogą być łagodzone przez gotowe preparaty powlekające zmiany. Nie bez znaczenia jest konsystencja preparatu i jego zdolność do utrzymywania się na zmienionej tkance. Składniki tj. poliwinylopirolidon (PVP) oraz kwas hialuronowy szybko tworzą stabilną warstwę (barierę mechaniczną), długotrwale chroniąc uszkodzoną błonę śluzową – aftę. Dzięki temu zmniejsza się dyskomfort i ból wywołany podrażnieniem odsłoniętych zakończeń nerwowych.
Ważne jest, aby preparat stosowany u dzieci miał akceptowalny smak, był wygodny i szybki w aplikacji, zarówno w łatwo dostępnych częściach jamy ustnej i w miejscach trudno dostępnych (podniebienie miękkie, tylna ściana gardła, łuki podniebienne) oraz nie miał działania drażniącego.
Warto dopasować formę preparatu do rodzaju i umiejscowienia zmiany. Preparaty w formie żelu dobrze sprawdzą się w leczeniu pojedynczych, ograniczonych zmian w jamie ustnej. Do leczenia zaś licznych i trudno dostępnych zmian w jamie ustnej lepszym wyborem będzie forma w spray’u. Pozwoli ona na precyzyjne podanie i ułatwia dostęp do dalszych części jamy ustnej, bez narażania dziecka na odruch wymiotny. U starszych dzieci można wybrać formę płynu do płukania jamy ustnej − zwłaszcza w przypadkach, gdy zmiany są rozlane i jest ich dużo.
Dla uzyskania najlepszego rezultatu zawsze po aplikacji tego typu preparatów nie należy jeść i pić przez co najmniej godzinę po zastosowaniu.
Warto wykonać badania ogólne krwi, by wykluczyć niedokrwistość oraz przeprowadzić diagnostykę przewodu pokarmowego (w kierunku celiakii lub choroby Leśniowskiego-Crohna czy innych zespołów złego wchłaniania). Brak jest leku, który zapobiegałby
nawrotom.
Podsumowanie
Bywa, że problem dotyczący błony śluzowej jamy ustnej małego dziecka okazuje się łatwy w diagnozie i w skutecznym szybkim leczeniu. Niestety można trafić na nadżerki lub owrzodzenia, które są sygnałem poważnej choroby na długo przed innymi objawami ogóloustrojowymi. W wielu chorobach krwi zmiany są mało specyficzne i manifestują się w jamie ustnej podobnie jak opryszczka lub aftoza. Dokładne zbadanie błony śluzowej jamy ustnej, skóry, węzłów chłonnych, zwrócenie uwagi na stan ogólny, może skierować uwagę na poważną chorobę ogólną i umożliwić jej wczesną diagnozę.
POLECAMY
