Nastawy aparatu fotograficznego
Czas, przesłona i ISO – te trzy parametry decydują o ekspozycji zdjęcia (ilości światła, jakie będzie pobudzać matrycę). Zależności tych parametrów od ekspozycji zaprezentowano na zdj. 1.
POLECAMY
Czas (t)
Czas to zmienna, która definiuje, przez jaki czas światło, przechodząc przez przesłonę, będzie pobudzać czujnik, którym jest matryca. Skracając czas naświetlania zdjęcia, zmniejsza się ryzyko tego, że zdjęcie będzie poruszone. Optymalnym czasem stosowanym w fotografii wewnątrzustnej jest 1/125 s lub 1/160 s. To czas, który w połączeniu z zastosowaniem oświetlenia błyskowego, eliminuje ryzyko, że nawet przy drżeniu rąk zdjęcie będzie poruszone.
Przesłona (f)
Przesłona jest otworem w obiektywie, przez który przechodzi strumień światła, finalnie docierając do matrycy aparatu. Im niższa wartość przesłony (f), tym otwór w obiektywie jest większy, tj. wpada przez niego więcej światła. Ustawienie przesłony determinuje zakres głębi ostrości. Głębia ostrości to zakres odległości, w którym fotografowane obiekty pozostają ostre. Wraz ze wzrostem wartości przesłony (przymknięcia otworu w obiektywie) spada ilość światła, które pada na matrycę, ale wzrasta głębia ostrości. Ustawienie niewłaściwej wartości przesłony jest najczęstszą przyczyną niepowodzeń w uzyskaniu ostrości całego łuku zębowego na zdjęciu wewnątrzustnym (zdj. 2, 3).
Zalecane ustawienia przesłony dla fotografii wewnątrzustnej to f/22-f/29, a dla portretów f/10-f/13.
ISO (czułość matrycy)
ISO jest skalą określającą czułość matrycy aparatu fotograficznego. Wraz ze wzrostem czułości rośnie wartość ekspozycji (obraz jest jaśniejszy). Niestety, jednocześnie wzrasta ilość szumów oraz spada jakość obrazu.
ISO ustawia się na najniższą możliwą wartość. W zależności od modelu aparatu jest to 100 lub 200.
Balans bieli
Dzisiejsze aparaty fotograficzne pozwalają na szczegółowe dostosowanie wzorca bieli. Używając lamp błyskowych, wybiera się tryb „lampa błyskowa” (ok. 5500 kelvinów). Stosując źródło światła o jednej temperaturze, rekomenduje się ustawienie go na stałe w aparacie. W ustawieniu Auto aparat może niepoprawnie ocenić balans bieli, przez co w efekcie powstanie zdjęcie o zbyt dużym nasyceniu koloru żółtego lub niebieskiego.
Mimo że różnica 100 kelvinów między zdjęciami może być niezauważalna przez ludzkie oko, to w profesjonalnej fotografii do ustalenia wzorca bieli stosuje się tzw. białe lub szare karty. Pozwalają one na szczegółowe ustalenie temperatury barwowej danego źródła światła (zdj. 4).
Dodatkowe ustawienia aparatu
Z aparatu można korzystać w trybie Manual (M), w którym ustawia się wszystkie parametry ekspozycji zgodnie z powyższymi wskazówkami. Pomiar ostrości należy ustawić na tryb One shot AF, który pozwoli na poruszanie aparatu po ustawieniu punktu ostrości bez jego zmiany. Styl aparatu zmienia się na neutralny, edytując jego ustawienie ostrości (ang. sharpness) na +4.
Jeśli w początkowym etapie nauki fotografii wewnątrzustnej nie planujemy korzystać z zaawansowanej obróbki postprodukcji zdjęć, wystarczające będzie ustawienie JPEG fine (wysoka rozdzielczość). Format RAW pozwala na ponowne „wywołanie” zdjęcia w programie graficznym. Umożliwia to korektę ekspozycji, eliminację przepaleń czy doświetlenie zacienionych pól na zdjęciu (zdj. 5).
Dodatkowe akcesoria stosowane w fotografii stomatologicznej
Karty pamięci, przechowywanie zdjęć
Wykonując zdjęcia oraz filmy wysokiej rozdzielczości, należy wybrać kartę pamięci o dużej prędkości zapisu/odczytu (minimum 45 MB/s). Warto zdecydować się na karty pamięci o dużej pojemności (np. 64 GB), dzięki czemu można uniknąć problemu częstej konieczności usuwania starych zdjęć lub formatowania kart, co przy zdjęciach w wysokiej rozdzielczości następuje dość szybko ze względu na ich znaczny rozmiar.
Rekomenduje się karty renomowanych producentów, takich jak SanDisk lub Lexar. Dokonując zakupu karty pamięci, dobrze jest wybierać tylko sklepy autoryzowane przez dystrybutora, ponieważ na aukcjach internetowych można spotkać dużo podróbek, które zachęcają do zakupu bardziej atrakcyjną ceną. Niestety, mimo stosowania najlepszych kart pamięci i komputerów zawsze istnieje ryzyko utraty danych. Może być ona spowodowana przez uszkodzenie czy też utratę dysku twardego komputera lub nośnika pamięci. Przy wyposażaniu gabinetu w aparat cyfrowy należy zadbać o odpowiednie kopie zapasowe oraz bezpieczeństwo zdjęć pacjentów, pamiętając, że dokumentacja fotograficzna jest także elementem dokumentacji medycznej.
Rozwieraki (retraktory)
Niezbędnymi akcesoriami w fotografii stomatologicznej są retraktory. Mogą one występować jako dwa połączone ze sobą rozwieraki do obydwu policzków lub oddzielnie. Połączone ze sobą rozwieraki po założeniu samodzielnie utrzymują retrakcję tkanek miękkich bez udziału lekarza czy asysty. Jest to korzystne, gdy w danej sytuacji nie można skorzystać z pomocy asysty stomatologicznej.
Użycie lusterek stomatologicznych i innych dostępnych w gabinecie stomatologicznym narzędzi jest niewystarczające do odsłonięcia pola zabiegowego w profesjonalnej fotografii wewnątrzustnej (zdj. 6).
Lusterka fotograficzne
W fotografii stomatologicznej używamy głównie lusterek okluzyjnych i policzkowych (zdj. 7). Pierwsze z nich jest niezbędne w celu uzyskania zdjęcia pełnego łuku zębowego pod kątem prostym (zdj. 8, 9).
| Należy pamiętać, że zdjęcia wykonane z zastosowaniem lusterek stomatologicznych należy „przewrócić” (ang. flip) z ich lustrzanego odbicia. Pomijanie tej czynności na bieżąco może prowadzić do późniejszych błędów w dokumentacji medycznej pacjenta (interpretacja strony prawej jako lewej). |
W fotografii stomatologicznej niezbędne jest zastosowanie luster przedniopowierzchniowych, powlekanych tytanem lub specjalnymi powłokami, które pozwalają uzyskać jak najwyższą odbijalność światła.
Zdjęcia boczne, dokumentujące relację szczęki i żuchwy względem siebie, można wykonać na dwa sposoby. Pierwszym sposobem jest zrobienie ich tylko z użyciem rozwieraków. W takiej sytuacji wykonując zdjęcie strony lewej, należy poluzować prawy rozwierak, a zwiększyć napięcie lewego, jednocześnie prosząc pacjenta o skierowanie głowy w prawą stronę. Jest to łatwiejsze rozwiązanie dla lekarza, jednak nie pozwala ono na uzyskanie takich efektów jak z użyciem lusterek policzkowych. Tylko ich zastosowanie pozwala na uzyskanie lepszego kąta padania osi obiektywu na zęby boczne. Zamieszczone w dalszej części artykułu porównanie prezentuje różnice w dokumentacji odcinka bocznego przy zastosowaniu dwóch metod (zdj. 10–13).
Wskazówki dotyczące użycia luster fotograficznych:
- parowaniu lustra można zapobiec przez ogrzanie go przed użyciem (np. w strumieniu ciepłej wody), dmuchanie na nie powietrzem lub przez nałożenie specjalnego płynu zapobiegającego parowaniu,
- przed włożeniem lustra do pakietu warto zawinąć je w miękką chusteczkę higieniczną – zapobiegnie to powstawaniu zacieków na jego powierzchni w czasie sterylizacji.
Kontrastory
Użycie kontrastorów (zdj. 14) pozwala na uzyskanie czarnego tła za fotografowanymi zębami. Dzięki nim drugi plan, jakim mogą być zęby łuku przeciwwstawnego, język lub podniebienie, nie odwracają uwagi od pierwszego planu (zdj. 15, 16). Pacjenci dużo łatwiej akceptują kontrastory wykonane z silikonu, które w porównaniu z metalowymi są miękkie i nie uderzają o zęby. Należy zwrócić uwagę, by istniała możliwość ich dowolnego wyginania w celu dostosowania do warunków anatomicznych pacjenta.
Dyfuzory
Światło lamp błyskowych jest ostre i tworzy wyraźnie zarysowane cienie. W celu zmiękczenia można zastosować akcesoria zmiękczające światło, takie jak softboxy lub bouncery.
Filtr polaryzacyjny (polaryzacja krzyżowa)
Odpowiednie zastosowanie filtra polaryzacji krzyżowej pozwala na znaczną redukcję lub całkowitą eliminację odbić światła na powierzchni zębów i błon śluzowych. Jego użycie ma uzasadnienie przy dokumentacji koloru zębów oraz ich wewnętrznej struktury w celu przesłania tych informacji do pracowni technicznej (zdj. 17).
