Dokumentacja fotograficzna w praktyce lekarza dentysty
Zastosowanie fotografii stomatologicznej mimo początkowych trudności w zdobyciu podstawowych umiejętności niesie ze sobą wiele korzyści, które można wykorzystać w codziennej praktyce klinicznej. Najważniejszą z nich jest możliwość obiektywnej oceny poszczególnych etapów pracy, a co za tym idzie – podnoszenie jakości leczenia pacjentów. Szczegółowo analizując zdjęcia wykonane w dużym powiększeniu, lekarz dentysta może dostrzec elementy, na które nie zwróciłby uwagi w czasie zabiegu. Chłodne spojrzenie na duży ekran ze zdjęciem preparacji, zamkniętej szwami rany czy też ubytku po opracowaniu to najlepsza forma podnoszenia swoich umiejętności.
POLECAMY
Zastosowanie wysokiej jakości dokumentacji fotograficznej w protetyce stomatologicznej pozwala na poprawę komunikacji z technikiem dentystycznym. W dzisiejszych czasach coraz częściej korzysta się z usług laboratoriów oddalonych o kilkaset kilometrów. Przesłanie technikowi dentystycznemu wraz z wyciskami odpowiednio wykonanych zdjęć fotograficznych pacjenta pozwala na indywidualny dobór koloru i charakteryzacji uzupełnień protetycznych bez konieczności bezpośredniego spotkania pacjenta z technikiem.
W codziennej praktyce autora niniejszego artykułu zdjęcia stanowią bezcenne narzędzie służące do komunikacji z pacjentem. Artykuł ma charakter poradnika, w którym przedstawiono zdjęcia prezentujące praktyczne zastosowanie fotografii wewnątrzustnej w procesie diagnostycznym oraz planowaniu leczenia. Dzięki nim pacjent może świadomie w nich uczestniczyć, obserwując efekty kolejnych zabiegów.
Dołączenie do dokumentacji medycznej pacjenta zdjęć fotograficznych przedstawiających stan zdrowia jamy ustnej przed leczeniem, w jego trakcie i po nim może posłużyć jako dowód w przypadku ewentualnych roszczeń sądowych.
Podstawowy zestaw do wykonywania zdjęć wewnątrzustnych
Profesjonalna dokumentacja fotograficzna wymaga wyposażenia gabinetu stomatologicznego w sprzęt, który pozwoli wiernie oddać kształty, proporcje, szczegóły powierzchni i koloru zębów fotografowanych pacjentów. Przestrzegając podstawowych zasad fotografii wewnątrzustnej, można uzyskać powtarzalne zdjęcia, które będą miały wartość w długoterminowej obserwacji wyników leczenia. Mimo nieustannych udoskonaleń mobilnych rozwiązań fotograficznych niezmiennie liderem jakości zdjęć i możliwości ich postprodukcji (obróbki) pozostają lustrzanki cyfrowe lub aparaty bezlusterkowe z wymienną optyką. Podstawowy zestaw fotograficzny składa się z korpusu (ang. body), obiektywu i źródła światła błyskowego.
Korpus
Korpus to „trzon” aparatu fotograficznego (zdj. 1, 2) – znajduje się w nim matryca światłoczuła (odpowiednik dawnej kliszy fotograficznej), miejsce na kartę pamięci oraz niezbędne elementy służące do ustawienia wszystkich parametrów wykonywanego zdjęcia, które zostaną omówione w kolejnym artykule.
Ważnym elementem różniącym aparaty cyfrowe jest rozmiar matrycy, który ma wpływ na jakość zdjęć. Można je podzielić na matryce DX (ang. – małe) oraz FX (ang. full frame – duże). Matryce FX (pełna klatka) są używane w profesjonalnej fotografii. Matryce te oferują lepszy zakres tonalny (liczba obszarów o różnej jasności, które można odróżnić od siebie), mniejsze szumy i łatwiejsza praca przy słabym oświetleniu. Używając tego samego obiektywu w aparacie z dużą (ang. full) i małą (ang. crop) matrycą, uzyskuje się obraz o różnym powiększeniu. Obraz w aparacie z małą matrycą jest powiększony o mnożnik charakterystyczny dla danego modelu aparatu.
Do codziennego zastosowania w gabinecie stomatologicznym wystarczające są lustrzanki z mniejszą matrycą, takie jak Canon 700D lub Nikon D5200. Zapewnią one wystarczającą jakość zdjęć do umieszczenia ich w dokumentacji medycznej pacjenta, stworzenia na ich podstawie prezentacji wykładowej czy też do podzielenia się nimi w internecie w celu konsultacji lub prezentacji przypadku.
Obiektyw
Podstawowymi różnicami pomiędzy standardowym obiektywem dołączonym do body służącym np. do wykonywania zdjęć na wakacjach a obiektywem przeznaczonym do makrofotografii są:
- krótsza odległość ostrzenia,
- skala odwzorowania przedmiotów 1:1,
- lepsza ostrość obrazu.
Obiektywami makro (zdj. 3), które autor artykułu rekomenduje do fotografii wewnątrzustnej, są:
- Canon EF 100 mm f2.8 USM Macro Lens (lub obiektyw z dodatkowym oznaczeniem IS),
- Nikon Micro-Nikkor AF-S VR 105 mm f/2.8G IF-ED,
- Tamron SP 90 mm f2.8 Di MACRO VC USD,
- Sigma AF 105 mm f/2.8 Macro EX DG OS HSM.
Wybierając obiektyw, warto zwrócić uwagę, by miał funkcję stabilizacji optycznej obrazu. Funkcja ta jest bardzo pomocna przy nagrywaniu filmów bez statywu – pozwala zredukować drgania, które obniżają czytelność naszego nagrania. Funkcja stabilizacji obrazu jest oznaczana przez producentów jako IS (Image Stabilization) w obiektywach firmy Canon, VR (Vibration Reduction) w obiektywach firmy Nikon, VC (Vibration Compensation) w obiektywach firmy Tamron oraz OS (Optical Stabilizer) w obiektywach firmy Sigma.
Oświetlenie
Oświetlenie w fotografii wewnątrzustnej musi być powtarzalne oraz pozwalać na wierne odwzorowanie koloru i struktury zębów pacjenta. Lampa unitu stomatologicznego nie spełnia żadnego z tych kryteriów. Przy doświetlaniu jamy ustnej taką lampą, należy pamiętać, że na każdym zdjęciu będzie ona ustawiona pod nieco innym kątem w stosunku do obiektywu aparatu, co spowoduje przekłamanie koloru i kształtu (cień) zębów. Dodatkowo lampy unitu mają światło o mocy, która nie jest skalibrowana z nastawami aparatu fotograficznego, co za każdym razem może powodować różnice w jasności zdjęć. Sytuacja przedstawiona powyżej jest analogiczna do wykonywania zdjęć radiologicznych. Nie można obiektywnie porównać zdjęć radiologicznych, jeśli zostały wykonane przy innych parametrach ekspozycji oraz innym kącie.
Jedynym rozwiązaniem spełniającym powyższe wymagania jest zastosowanie lamp błyskowych przeznaczonych do makrofotografii. Są one połączone z aparatem i obiektywem w jednoznaczny sposób oraz odpowiednio zsynchronizowane, co pozwala na wykonywanie zdjęć z takim samym kierunkiem oraz mocą światła. Dodatkowo światło błyskowe gwarantuje, że zdjęcia wykonane przy jego użyciu nie będą rozmyte.
Wyróżnia się dwa rodzaje lamp błyskowych stosowanych do makrofotografii: lampy typu ring (pierścieniowe) oraz lampy typu twin (dwupalnikowe). Podstawową różnicą między nimi jest kąt, pod jakim światło pada na obiekt (zdj. 4, 5).
Mocowanie lampy typu ring gwarantuje, że światło błyskowe jest równoległe z osią obiektywu, a co za tym idzie oświetlenie całego kadru jest równomierne. Niestety powoduje to także wyraźny odblask na licowej powierzchni zębów przednich. Niejednokrotnie dużych rozmiarów blik światła uniemożliwia szczegółową analizę koloru, przezierności czy też indywidualnych cech zęba. Mimo wad, jakie niesie ze sobą zastosowanie tego rodzaju światła, jest to polecane rozwiązanie do podstawowej dokumentacji fotograficznej pacjentów ze względu na łatwość użycia, jednorodne oświetlenie całego pola zabiegowego oraz niższą wagę zestawu fotograficznego. Odłączenie lampy typu ring od korpusu aparatu pozwala na zmianę kierunku światła, która umożliwia uzyskanie różnorodnych efektów odbicia światła (zdj. 6, 7).
Zastosowanie lamp twin flash umożliwia oddalenie źródła światła od osi obiektywu. Pozwala to na zniwelowanie efektu odbicia światła na licowej powierzchni zębów przednich. Dzięki temu można przekazać technikowi dentystycznemu informacje, które pomogą mu w wykonaniu estetycznych prac protetycznych. Początkowo lampy te mogą wydawać się trudniejsze w obsłudze, ale pozwalają osiągnąć efekty użyteczne przy konieczności szczegółowego udokumentowania odcinka estetycznego. Niestety problemem, który wiąże się z ich użyciem, jest pojawianie się cieni w odcinkach bocznych, co jest spowodowane zasłanianiem światła lamp przez
policzki.
Na zdj. 8 i 9 zaprezentowano różnicę w oświetleniu zębów przednich żuchwy z zastosowaniem dwóch rodzajów lamp błyskowych.
Jeśli jest potrzeba zachowania powtarzalności oświetlenia zdjęć, należy używać lamp w trybie manualnym. Ustawia się w nim moc błyskową lampy na stałe, niezależnie od zmiany ustawień aparatu. Chcąc ułatwić sobie codzienną dokumentację, można ustawić je na tryb automatyczny (e-TTL), dzięki czemu aparat sam dobierze moc błysku w zależności od ilości światła, jakiej potrzebuje, by ekspozycja zdjęcia była prawidłowa.
Przykłady lamp błyskowych stosowanych w fotografii stomatologicznej:
- Canon Ring Lite MR-14 EX,
- Canon Twin Lite MT-24 EX,
- Sigma EM-140,
- Yongnuo YN-14EX.
