Podanie leku drogą dożylną

Zasady podawania leków drogą wstrzyknięć

Zabiegami często wykonywanymi przez pielęgniarki w gabinetach zabiegowych są: wstrzyknięcia leków drogą dożylną, domięśniową lub podskórną. W czasie wykonywania tego rodzaju usług należy zwracać szczególną uwagę na zachowanie zasad higieny, aby nie doprowadzić do powstania powikłań w postaci zakażeń bakteryjnych i wirusowych. Każde wstrzyknięcie (ukłucie) to naruszenie ciągłości tkanek pacjenta, możliwość kontaktu bezpośredniego z materiałem uważanym za potencjalnie zakażony, to również duże ryzyko zakażenia – zarówno pacjenta, jak i pielęgniarki lub przeniesienia zakażenia na innych pacjentów w przypadku nieprzestrzegania zasad wykonywania poszczególnych procedur medycznych.

Uwaga!
Leki, które mają być podane pacjentowi drogą iniekcji, muszą być przygotowane bezpośrednio przed użyciem z zachowaniem zasad aseptyki.

Po otwarciu ampułki czy fiolki z lekiem i w czasie nabierania leku do strzykawki, zawartość ampułki ma kontakt z powietrzem. Pozostawienie nabranego leku w strzykawce „otwartej”, tzn. niezabezpieczonej jałowym koreczkiem, może być przyczyną mnożenia się drobnoustrojów w strzykawce. Strzykawki z nabranymi lekami mogą być przygotowane na krótko przed podaniem pacjentowi.

Długie przechowywanie w nieodpowiednim miejscu, ciepło i światło (w sytuacji, kiedy fiolki stoją poza lodówką) sprzyjają rozmnażaniu się drobnoustrojów, które mogą wywołać powikłania u pacjenta. Ponadto może dojść do zakażenia zawartości fiolki w czasie rozpuszczania leku lub nabierania go do strzykawki. Jeżeli korek fiolki nie będzie właściwe zdezynfekowany, igła wkłuwana przez gumowy korek do fiolki ulegnie zainfekowaniu, a wraz z nią lek we fiolce. Z tego względu przed nakłuciem korka należy go bezwzględnie zdezynfekować, odczekać, aż korek wyschnie, a następnie wkłuć igłę.

Kiedy wchodzi w grę podawanie leku z jednej fiolki kilku pacjentom, należy przestrzegać zasad aseptyki.

Zestaw do podania pacjentowi leku drogą dożylną:

• taca,
• preparat antyseptyczny (w płynie lub w butelce z rozpryskiwaczem),
• strzykawka (lub kilka strzykawek w zależności od ilości leków podawanych dożylnie, pojemność strzykawek dostosowana do dawki i rodzaju leku),
• dwie igły (jedna do nabrania leku, druga do podania leku),
• dwukanałowa igła do rozpuszczania leków w postaci suchej substancji,
• jałowe gaziki,
• przylepiec z małym opatrunkiem,
• opaska (staza) do założenia ucisku,
• płat ligniny lub ręcznik jednorazowego użycia (do
• podłożenia pod rękę w czasie trwania zabiegu),
• para rękawiczek jednorazowego użycia,
• pojemnik na zużyte igły (ostre przedmioty).

Uwaga!
Należy sprawdzić, czy opakowania ze strzykawkami i igłami nie są uszkodzone ani przeterminowane.

Etapy postępowania

Przygotowanie personelu:

• praca w ubraniu z krótkimi rękawami,
• umycie i higieniczne odkażenie rąk,
• nałożenie rękawiczek jednorazowego użycia.

Przygotowanie leku:

• sprawdzenie zgodności leku ze zleceniem lekarskim na jego wykonanie (nazwa, dawka, rodzaj iniekcji, data ważności do użycia),
• odpiłowanie ampułki, przetarcie jej gazikiem lub wacikiem nasączonym preparatem antyseptycznym (takim jak do odkażania skóry) w celu usunięcia opiłków ze szkła i pilniczka oraz zdezynfekowania szyjki ampułki,
• otwarcie ampułki

lub

• zdjęcie kapturka osłaniającego z fiolki, zdezynfekowanie korka przez spryskanie go lub przetarcie preparatem antyseptycznym (takim jak do odkażania skóry),
• wyjęcie z jałowego opakowania igły dwukanałowej (jałowej – plastikowej) przez rozchylenie listków opakowania i rozerwanie torebki,
• wkłucie igły dwukanałowej do fiolki z suchą substancją jednym końcem i drugim do fiolki z rozpuszczalnikiem – po przedostaniu się rozpuszczalnika do proszku należy wyjąć igłę i wrzucić ją do pojemnika na ostre przedmioty,
• wymieszanie roztworu do całkowitego rozpuszczenia substancji suchej,
• otwarcie igły do nabrania leku i strzykawki (przez rozchylenie listków opakowania), 
• nałożenie igły w plastikowej osłonce na strzykawkę,
• zdjęcie plastikowej osłonki z igły,
• nabranie leku do strzykawki (wyrzucenie ampułki do
• pojemnika na ostre przedmioty),
• wypuszczenie ze strzykawki powietrza,
• zdjęcie igły i wrzucenie jej do pojemnika na ostrze przedmioty,
• otwarcie nowej igły (przez rozchylenie listków opakowania),
• nałożenie igły w plastikowej osłonce na strzykawkę.

Przygotowanie pacjenta:

• przywitanie pacjenta,
• przedstawienie się pacjentowi, szczególnie ważne, jeżeli pacjent przyszedł do gabinetu po raz pierwszy (w przypadku, kiedy personel nosi wizytówki, muszą one być umieszczone w widocznym miejscu, tak aby pacjent mógł przeczytać imię i nazwisko osoby wykonującej zabieg),
• wytłumaczenie celowości zabiegu i poinformowanie o ewentualnych powikłaniach (lub objawach ubocznych związanych z rodzajem podanego leku),
• wygodne ułożenie pacjenta (najlepiej położenie pacjenta na leżance, na wznak lub posadzenie w wygodnym fotelu z wysokim oparciem – zapobiegnie to niepotrzebnym sensacjom w czasie podawania leku, np. urazom w przypadku zasłabnięcia pacjenta),
• odsłonięcie okolicy ukłucia, podłożenie płata ligniny,
• znieczulenie maścią przyszłego miejsca ukłucia u małych dzieci,
• wybranie miejsca nakłucia,
• odkażenie skóry przez naniesienie preparatu antyseptycznego i przetarcie skóry, 
• odczekanie do czasu zadziałania preparatu, czyli samoistnego wyschnięcia skóry, w tym czasie można wykonać następujące czynności:

• nałożenie ucisku na kończynę (stazę lub opaskę uciskową należy założyć na rękę osłoniętą bluzką, koszulą, piżamą lub po wcześniejszym podłożeniu kawałka ligniny),
• uprzedzenie pacjenta o chwili ukłucia (poproszenie, aby pacjent trzymał zaciśniętą pięść).

Podanie pacjentowi leku:

• wkłucie do żyły (bez dotykania jej ręką),
• zwolnienie ucisku żyły,
• podanie leku (powolne, połączone z obserwacją pacjenta),
• rozmowa z pacjentem.

Zakończenie zabiegu:

• uciśnięcie jałowym gazikiem miejsca wkłucia (pacjent w tym czasie trzyma wyprostowaną kończynę), wysunięcie igły z żyły i wrzucenie jej do pojemnika na ostre przedmioty,
• ewentualne umycie (odkażenie) pobrudzonej krwią kończyny,
• zdjęcie brudnych rękawiczek i wrzucenie ich do pojemnika na odpady medyczne,
• rozpakowanie przylepca z opatrunkiem,
• naklejenie przylepca z opatrunkiem na miejsce ukłucia,
• pomoc pacjentowi w czasie wstania po zabiegu,
• uporządkowanie tacy (dezynfekcja użytego nieinwazyjnego sprzętu wielorazowego),
• umycie i higieniczne odkażenie rąk,
• udokumentowanie wykonania procedury.