LISTERINE

Pierwotną wersję preparatu stworzyli w 1879 roku dr Joseph Lawrence i Jordan Lambert, a kompozycja płynu otrzymała nazwę LISTERINE® na cześć doktora Josepha Listera, który uznawany jest za ojca
współczesnej antyseptyki.

Zapewnienie prawidłowej higieny jamy ustnej stanowi, wbrew utartym poglądom, trudne zadanie. Powszechnie uznawane za wystarczające mycie zębów to tylko jeden z elementów właściwej troski o prawidłową higienę jamy ustnej. Pozwala on na skuteczną eliminację zaledwie około 30% biofilmu z powierzchni zębów. Obecnie za konieczne uznaje się stosowanie płukanek, które ze względu na skład wywierać mogą określone skutki, wspomagając higienizację i korzystnie modyfikować miano bakterii. Stosowanie szczotek i nici nie zapewnia dostępu do wszystkich powierzchni, a nie stanowi to problemu dla cieczy o zmniejszonym napięciu powierzchniowym. Podkreślić jednak należy, że mówimy o wspomaganiu, a nie zastępowaniu podstawowego zabiegu, jakim jest mechaniczne oczyszczanie powierzchni zębów. 

Stworzona prawie 140 lat temu płukanka ulega stałym modyfikacjom, a wprowadzane dodatki rozszerzają zakres oferty i wskazania oraz sposób działania tych preparatów. Klasyczny płyn LISTERINE® wykorzystuje działanie czterech olejków eterycznych: mentolu, tymolu, eukaliptolu i salicylanu metylu. Działanie tych podstawowych składników znajduje liczne potwierdzenia w dostępnych publikacjach. Wykazują one silne działanie na biofilm, gdzie skutecznie redukują poziom baterii (nawet do 60%) oraz wytwarzanie groźnego dla tkanek twardych kwasu mlekowego. Najobszerniejsze badania wskazują na blisko pięciokrotny wzrost ilości wolnych od biofilmu powierzchni po dołączeniu do codziennego oczyszczania mechanicznego (szczotkowanie i nitkowanie) płukanek LISTERINE® z czterema olejkami eterycznymi. Zastosowana w LISTERINE® kompozycja olejków eterycznych stała się inspiracją do ciekawego opracowania. Autorzy w pierwszej kolejności potwierdzili skuteczność „oryginału” w zwalczaniu bakterii Streptococcus mutans, Enterococcus fecalis i Eikenella corrodens, a także grzybów – Candida albicans, a następnie, modyfikując proporcje, oceniali zmieniającą się skuteczność w zwalczaniu poszczególnych mikrobów.

Działanie przeciwbakteryjne olejków eterycznych jest doskonale znane od czasów historycznych, ale jak donoszą nowe opracowania − działają one również bardzo skutecznie przeciwwirusowo, a nawet przeciwnowotworowo. Potwierdzono wysoką skuteczność LISTERINE® w eliminacji wirusa opryszczki Herpes Simplex 1, co należy rozważyć jako interesującą formę zmniejszenia ryzyka zakażenia podczas pracy lekarza w ustach pacjenta. Zmniejszenie ryzyka zakażenia krzyżowego i poprawa komfortu pracy powinny skłonić do wprowadzenia poprzedzającego interwencję stomatologiczną wstępnego płukania ust preparatem o wysokiej przeciwbakteryjnej i przeciwwirusowej skuteczności. Warto wspomnieć o dość wysokiej zawartości alkoholu w klasycznym wariancie LISTERINE® i wynikających z tego konsekwencjach. Jak potwierdzają to liczne, dostępne opracowania, nie stwierdzono negatywnego wpływu miejscowego na śluzówkę jamy 
ustnej. 

Istotny jest natomiast potwierdzony wpływ na wytrzymałość cementów ortodontycznych, co wskazywać może na odstąpienie od stosowania klasycznego płynu LISTERINE® u pacjentów leczonych z wykorzystaniem aparatów stałych. Za efekt osłabienia odporności na ścinanie odpowiedzialny jest alkohol, zatem doskonałym rozwiązaniem będzie wspomaganie zabiegów higienicznych płukankami LISTERINE® ZERO, LISTERINE® Green Tea czy nowością LISTERINE® Nightly Reset wolnymi od tego składnika.

Pomimo relatywnie niskiego pH niezbędnego dla uzyskania profilaktycznego działania fluorkusodu, w dostępnych badaniach nie stwierdzono negatywnego wpływu LISTERINE® na naturalne szkliwo oraz materiały kompozytowe stosowane w leczeniu zachowawczym. Nie odnotowano również przebarwień materiałów kompozytowych z dodatkiem nanonapełniacza. LISTERINE® Total Care oraz LISTERINE® Total Care ZERO oprócz mieszaniny czterech wspomnianych olejków zawierają dodatkowo fluorek sodu i chlorek cynku, których powszechnie znane działanie profilaktyczne potwierdzone jest w licznych opracowaniach. Rodzina preparatów LISTERINE® to obecnie 15 różnych płukanek, w tym nowość – LISTERINE® Nightly Reset o podwyższonej zawartości fluorku sodu. Oprócz płukanek zawierających alkohol dostępne są preparaty całkowicie wolne od jego zawartości, które mogą być stosowane od 6. roku życia. Tak więc, po nieco rozwlekłym wstępie, przejdźmy do subiektywnej oceny wybranych preparatów z rodziny LISTERINE®.

LISTERINE® Total Care w opinii autora charakteryzuje się dość ostrym smakiem i adekwatną „mocą odświeżającą”, zapewniając długotrwały efekt. Efektem zastosowanego stężenia alkoholu jest możliwość jego wykrycia w wydychanym powietrzu nawet przez kilkanaście minut po zastosowaniu płukanki. W przeprowadzonym przez autora prostym badaniu, poziom pozwalający na unikanie kłopotów podczas kontroli drogowej, czyli poniżej 0,2 promila, spadał po około 11 minutach. Znacznie delikatniejsza w smaku, ale zachowująca podobną skuteczność profilaktyczną jest LISTERINE® ZERO.

Preparaty bez alkoholu to m.in.: 

• LISTERINE® ZERO, LISTERINE®
• Total Care ZERO, LISTERINE® Green
• Tea czy LISTERINE® Nightly Reset. Warto wspomnieć też o dwóch wyrobach medycznych, które możemy zalecać pacjentom z nadwrażliwością zębów 
• (LISTERINE® PROFESSIONAL Sensitivity Therapy) oraz przy stwierdzonych chorobach dziąseł (LISTERINE® PROFESSIONAL Gum Therapy).

Spostrzeżeniem autora jest fakt, że intensywny smak po zastosowaniu preparatów LISTERINE® zniechęca do picia i podjadania. Tak więc wprowadzenie LISTERINE® przyczyniło się nie tylko do poprawy higieny jamy ustnej, ale higieny życia, systematyzując zasady odżywiania i zmniejszając nieco już przesadne u autora spożycie kawy.

Dostępna szeroka gama produktów pozwala na wsparcie w wielu sytuacjach klinicznych począwszy od podstawowego, jakim jest profilaktyka próchnicy i chorób przyzębia, poprzez znoszenie nadwrażliwości (LISTERINE® PROFESSIONAL Sensitivity Therapy), a na wybielaniu kończąc (LISTERINE® Advanced White).

Podsumowując, warto podkreślić, że badania potwierdziły pełne bezpieczeństwo podczas codziennego, długoterminowego stosowania LISTERINE®, co sprzyja utrzymaniu zdrowej flory jamy ustnej oraz nie prowadzi do powstawania opornych szczepów bakterii.

Oceniając walory i szeroki zakres korzystnego działania, miejsce na buteleczkę LISTERINE® powinno znaleźć się obok szczoteczki i nitki do zębów w każdej łazience, tak w damskiej torebce, jak i męskim sakwojażu.

Piśmiennictwo

1. Marsh P.D., Contemporary perspective on plaque control. Br Dent J. 2012; 212(12): 601–606.
2. Braga A.S. i wsp., Effect of oral antimicrobial mouthrinses containing alcohol on viability of Streptococcus mutans and microcosm biofilm and on the prevention of enamel caries lesions. Am J Dent. 2018 Jun; 31(3):121–125.
3. Braga A.S., Pires J.G., Magalhães A.C., Effect of a mouthrinse containing Malva sylvestris on the viability and activity of microcosm biofilm and on enamel demineralization compared to known antimicrobials mouthrinses. Biofouling. 2018 Mar; 34(3):252–261. 
4. Araujo M.W.B., Charles C.A., Weinstein R.B. et al., Meta-analysis of the effect of an essential oil – containing mouthrinse on gingivitis and plaque. J Am Dent Assoc. 2015;146(8):610-622 and/or post hoc analyses of data.
5. Vlachojannis C. i wsp., A Preliminary Investigation on the Antimicrobial Activity of Listerine®, Its Components, and of Mixtures Thereof. Phytother Res. 2015 Oct; 29(10):1590-4.
6. Meiller T.F., i wsp. Efficacy of Listerine Antiseptic in reducing viral contamination of saliva. J Clin Periodontol. 2005 Apr; 32(4):341–6.
7. De La Chapa J.J. i wsp. Thymol inhibits oral squamous cell carcinoma growth via mitochondria-mediated apoptosis. J Oral Pathol Med. 2018 May 19.
8. Singh J. i wsp., An in vitro Evaluation of Shear Bond Strength of Orthodontic Brackets after Mouth Rinse. J Contemp Dent Pract. 2018 Jul 1; 19(7):862–866.
9. Wible E. i wsp., Long-term effects of different cleaning methods on copolyester retainer properties. Angle Orthod. 2018 Aug 3.
10. Pelino J.E.P. i wsp., In vitro effects of alcohol-containing mouthwashes on human enamel and restorative materials. Braz Oral Res. 2018 Mar 15;32.
11. Ulusoy N.B., Arikan V., Akbay Oba A., Effect of mouthwashes on the discolouration of restorative materials commonly used in paediatric dentistry. Eur Arch Paediatr Dent. 2018 May 16.
12. Lynch et al., The effects of essential oil mouthrinses with or without alcohol on plaque and gingivitis: a randomized controlled clinical study, BMC Oral Health (2018), 18:6 10.1186/s12903-017-0454-6.