Probiotyki stosowane są nie tylko u ludzi, ale i u zwierząt. Odpowiednie szczepy Lactobacillus salivarius podawane pszczołom zwiększały ich odporność na warrozę i nosemozę, czyli najczęstsze choroby pszczół. Stosowanie odmiennych szczepów Lactobacillus (L. amylovorus C94 i L. salivarius C86) u bydła w Nigerii przyczyniło się do zmniejszenia podaży antybiotyków. Osiągnięto dzięki temu dwie korzyści równocześnie: uwolniono uzyskiwane mleko i mięso od pozostałości kuracji antybiotykowej przy jednoczesnym oczekiwanym wyeliminowaniu chorobotwórczych szczepów – Salmonelli. Tu z nieco innej strony wspomnieć można fascynujący artykuł w czasopiśmie dla alergologów. Autorzy opisywali niecodzienne przypadki wstrząsu anafilaktycznego, a jeden dotyczył niestety zakończonego tragicznie incydentu po spożyciu mięsa, którego „dawca” był karminy paszą z dodatkiem antybiotyku, na który uczulona była ofiara – niedoszła konsumentka.
POLECAMY
Zasięg działania nadużywanej chemioterapii ze wskazań ekonomicznych nadal jest trudny do ostatecznej oceny. Łączone z zaburzeniami mikrobiomu choroby jelit, takie jak zespół jelita drażliwego czy colitis ulcerosa, coraz częściej są leczone z wykorzystaniem odpowiednich probiotyków.
Działanie L. salivarius
Jednym z groźniejszych i coraz powszechniejszych zagrożeń są zakażenia gronkowcem złocistym. Szczepy Staphylococcus aureus oporne na działanie metacykliny (MRSA) stanowią istotny problem terapeutyczny. Potwierdzono dwutorowe działanie L. salivarius eliminujące S. aureus – z jednej strony zmianę pH jako działanie niespecyficzne, a z drugiej wytwarzane bakteriocyny.
Działanie L. salivarius w odróżnieniu od chemioterapeutyków nie jest uzależnione od formy patogenu – planktonicznej czy tworzącej biofilm, a jak wiadomo, struktura biofilmu czyni zeń konstrukcje ściśle współpracujących mikrobów na wzór twierdzy. Optymalne zatem będzie wykorzystanie zasady konia trojańskiego, który skutecznie będzie działał na tyłach wroga. To niejedyne zastosowania probiotyków, które stają się integralnym składnikiem terapii współczesnej świadomej medycyny, w tym stomatologii.
Przykłady korzyści ze stosowania probiotyków można mnożyć i tylko dla uzupełnienia wykazano, że mają one także zastosowanie w ginekologii. U kobiet zakażonych Streptococcus agalactiae może dojść do rozwoju ciężkiej sepsy noworodków. Spośród wyselekcjonowanych szczepów L. salivarius CECT 9145 został uznany za optymalny i zastosowany w badaniach klinicznych, które potwierdziły wyeliminowanie szczepów Streptococcus agalactiae u średnio 70% kobiet mających objawy zakażenia S. agalactiae, którym podawano probiotyk od 26. do 38. tygodnia ciąży. Pozwoliło to wyeliminować konieczność profilaktycznego śródporodowego stosowania antybiotyków.
Odmienny szczep L. salivarius (Lactobacillus salivarius PS7) wyselekcjonowany jako szczep ukierunkowany przeciw patogenom, do których zalicza się: Streptococcus pneumoniae, Streptococcus pyogenes, Haemophilus influenzae i Moraxella catarrhalis, a które są odpowiedzialne za wywołanie ostrego i ostrego nawracającego zapalenia ucha środkowego u dzieci i niemowląt, pozwolił na uzyskanie 87% redukcji nawrotów choroby w okresie sześciu miesięcy obserwacji.
Wyeliminowanie antybiotyków w obu opisywanych powyżej przypadkach istotnie przyczynia się do ograniczania rozwoju szczepów opornych, a zastosowanie naturalnych antagonistów nie powoduje żadnych skutków ubocznych, co jest zgodne z przyjętą definicją probiotyków. Potwierdzono antybiotykooporność S. pneumoniae i H. influenzae wyhodowanych z wymazów pobranych u dzieci leczonych antybiotykami z powodu ostrego i nawracającego ostrego zapalenia ucha środkowego. Należy pamiętać, że biofilm tworzący się w obrębie ucha środkowego, w skład którego oprócz innych mogą wchodzić
H. influenzae, S. pneumoniae, M. catarrhalis i A. otitidis, istotnie upośledza skuteczność chemioterapeutyków, których stosowanie może powodować w młodych organizmach silne zaburzenie wywołujące krótko-, średnio- i długoterminowe konsekwencje dla homeostazy i rozwijającego się mikrobiomu jelitowego. Należy podkreślić, że wykorzystany szczep L. salivarius PS7 wykazał znacznie wyższą skuteczność w porównaniu z badanymi wcześniej Lactobacillus rhamnosus GG i LC705, Bifidobacterium breve 99, Propionibacterium freudenreichii JS oraz Streptococcus salivarius 24SMB i Streptococcus oralis 89a. Wskazuje to na konieczność bardzo skrupulatnego selekcjonowania szczepów i niejako kierunkowe ich działanie. Zastosowany szczep L. salivarius PS7 spowodował spadek częstości wykrywania innych patogenów (A. otitidis, Haemophilus haemolyticus, H. influenzae, M. catharralis, Neisseria spp., P. aeruginosa, S. aureus, S. pneumoniae i S. pyogenes) w próbkach pobranych z przewodów słuchowych.
Bakterie kwasu mlekowego w stomatologii
Kolejnym zagadnieniem jest ocena wpływu bakterii kwasu mlekowego na doskonale zidentyfikowany czynnik etiologiczny chorób przyzębia, jakim jest Aggregatibacter actinomycetemcomitans. W badaniach ustalono mechanizm polegający na zmniejszaniu zjadliwości tej ostatniej poprzez hamowanie ekspresji genów (LtxA i CdtB) odpowiedzialnych za wytwarzanie leukotoksyny i cytotoksyny. Autorzy opracowania wskazują na możliwość wykorzystania probiotyków w leczeniu agresywnego zapalenia przyzębia.
Badania z zastosowaniem L. salivarius SGL03 wykazały, że jego genom wytwarza rybosomalne białka L27 i L30 o silnym działaniu hamującym namnażanie Streptococcus pyogenes, Streptococcus uberis oraz Enterococcus faecium [1]. Szczep ten został pilotażowo przebadany u osób z problemami w obrębie jamy ustnej objawiającymi się m.in. krwawieniami i halitozą. Wyniki są zachęcające – po 30 dniach stosowania nastąpiła redukcja odczucia osadu na zębach po nocnym spoczynku, redukcja krwawienia po szczotkowaniu czy nieprzyjemnego zapachu z jamy ustnej [2].
Ocena wpływu probiotyków zawierających szczepy Lactobacillus na rozwój próchnicy jest pozornie sprzeczna. Podczas gdy jedne publikacje wykazują zmniejszanie jej nasilenia, drugie wskazują na jego wzrost. Szczegółowa analiza potwierdza, że odmienne wyniki należy powiązać z różnymi szczepami Lactobacillus, a konkretnie – z ich potencjałem zakwaszającym pH jamy ustnej prowadzącym do niekorzystnych zmian próchniczych. Wyniki wskazują, że L. reuteri, L. salivarius i L. rhamnosus powodowały spadek aktywności próchnicy, a L. rhamnosus, L. reuteri i L. paracasei skutek odwrotny. Ten ostatni wynik łączony jest z brakiem aktywności tych szczepów wobec odpowiedzialnego za rozwój próchnicy S. mutans.
Badania biofilmu na podstawie wyizolowanych z próbek pobranych u dzieci z próchnicą wczesną (ECC) szczepów C. albicans i S. mutans wykazały silnie hamujący wpływ wywierany przez L. salivarius na rozwój kolonii i komórek grzybów. Biorąc pod uwagę, że próchnica wczesnego dzieciństwa dotyczy blisko 85% dzieci, stanowi ona istotny problem kliniczny, kolejny, dla którego rozwiązania przydatne mogą się okazać szczepy probiotyczne Lactobacillus.
I na koniec, aby dobitnie podkreślić znaczenie szczepów probiotycznych, odnieść się można do wyników badań wskazujących na istotny wpływ martwych bakterii Lactobacillus salivarius i L. johnsonii w zapobieganiu uszkodzeniom wątroby spowodowanym alkoholem.
Podsumowanie
I tak od czasów Alexandra Fleminga, a w zasadzie wcześniejszego o 31 lat odkrycia Ernesta Duchesne, prowadzącego do zastosowania pierwszego antybiotyku – penicyliny, świadomie, na skutek coraz większej wiedzy staramy się ograniczać ich stosowanie. Zasada mówiąca, że wrogowie naszych wrogów są naszymi przyjaciółmi, skłania do coraz szerszego stosowania wsparcia probiotyków we wczesnej profilaktyce wielu schorzeń.
Bibliografia
- Pidutti P., Federici F., Brandi J., Manna L., Rizzi E., Marini U., Cecconi D. Purification and characterization of ribosomal proteins L27 and L30 having antimicrobial activity produced by the Lactobacillus salivarius SGL 03. Journal of Applied Microbiology 2017; 124: 398–407.
- Peret A., Kucia M. Ocena wpływu na zdrowie jamy ustnej zastosowania salistat SGL03 – badanie pilotażowe. Asyst Hig Stomatol 2019; 56: 176–183.
